Ζητάμε την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα! Αν και εσύ πιστεύεις στην επανένωση του μνημείου, εξέφρασε το κάνοντας like στη σελίδα του Bring Them Back εδώ: https://goo.gl/GqCRa4 και δηλώνοντας το και στο site εδώ: https://goo.gl/AE16 Η συμμετοχή όλων μας είναι σημαντική και είναι η δύναμή μας!
Το χρονικό της μεγάλης κλοπής από τους Βρετανούς
Το 1801 ένας Βρετανός αριστοκράτης, Τόμας Μπρους, πιο γνωστό ως Λόρδο Έλγιν, αφαίρεσε πολλά από τα γλυπτά και τα αγάλματα του Παρθενώνα και τα πήρε μαζί του στην Αγγλία. Η διαμάχη για την κατοχή τους από το Βρετανικό Μουσείο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Αντίπαλες η Ελλάδα και η Βρετανία.
Η Ελλάδα δεν έχει σταματήσει να διεκδικεί τα γλυπτά με διάφορους τρόπους και διαφορετική ένταση από την ανεξαρτητοποίησή της, το 1830. Πρόσφατα η ηγεσία του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού αποφάσισε να εγκαταλείψει τη νομική οδό για τη διεκδίκησή τους και να εγκαινιάσει μια νέα στρατηγική, αυτή της διπλωματικής οδού.
Το National Geographic επισημαίνοντας τόσο τον αγώνα της Ελλάδας για τον επαναπατρισμό τους, όσο και την επιμονή της Βρετανίας να τα διατηρήσει, επιχειρεί ένα μεγάλο αφιέρωμα στην ιστορία του διασημότερου και εμβληματικότερου έργου τέχνης στον κόσμο.
Το ιστορικό πλαίσιο
Κατά το 1700, το European Grand Tour (σ.σ. Ο μεγάλος γύρος της Ευρώπης), ήταν μια ιεροτελεστία για τους γιους των πλούσιων οικογενειών. Διαρκούσε περίπου τρία χρόνια και συνήθως περιλάμβανε στους σταθμούς του την Ελβετία, το Παρίσι και τη Ρώμη. Όμως το μέρος που όλοι ήθελαν να επισκεφτούν κατά τη διάρκεια αυτού του κοσμικού «προσκυνήματο» δεν ήταν άλλο από την Ελλάδα.
Κατά την άφιξή τους στην Αθήνα, το πρώτο μέρος που επισκέπτονταν όλοι οι νέοι τουρίστες δεν ήταν άλλο από την Ακρόπολη και τον φημισμένο Παρθενώνα, το ναό που ήταν αφιερωμένος στην πολεμίστρια θεά Αθηνά.
Ωστόσο, ακόμη και όταν το Grand Tour, γινόταν όλο και πιο δημοφιλές, θέτοντας τις βάσεις για το σύγχρονο τουρισμό, αυτό το μεγάλο μνημείο, κεντημένο με την αριστοτεχνία του μεγάλου Αθηναίου γλύπτη Φειδία, βρισκόταν σε κίνδυνο.
Από τον 15ο αιώνα η Ελλάδα είχε υποταχθεί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας τα στρατεύματα είχαν μετατρέψει την Ακρόπολη σε φρουρά, ενώ ο σουλτάνος Μωάμεθ Β’ είχε μετατρέψει τον ίδιο τον Παρθενώνα σε τζαμί, κατασκευάζοντας μάλιστα κι έναν μιναρέ.
Το 1687, κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ των Βενετών και των Οθωμανών, το μνημείο χρησιμοποιήθηκε από τους δεύτερους ως αποθήκη πυρίτιδας. Εκτεθειμένος στην Ακρόπολη, ο Παρθενώνας ήταν ιδιαίτερα ευάλωτος στόχος, και τον Σεπτέμβριο του ίδιους έτους, υπήρξε ένα θανάσιμο χτύπημα:
Ένας όλμος των Βενετών χτύπησε το ναό, δημιουργώντας μια μεγάλη έκρηξη που κατέστρεψε τη στέγη του, αφήνοντας μόνο τα αετώματα να στέκουν. Αργότερα, ο Βενετός ναύαρχος Φραγκίσκος Μοροζίνι, προσπάθησε να αφαιρέσει τα γλυπτά για να τα πάρει μαζί του στη Βενετία. Η τροχαλία που χρησιμοποιούσε έσπασε και τα γλυπτά που μετέφερε, μεταξύ τους κι ένας μεγάλος Ποσειδώνας έγιναν κομμάτια.
Ο Μοροζίνι έφυγε από την Αθήνα με τη ρετσινιά ότι προκάλεσε σε έναν χρόνο περισσότερη ζημιά στον Παρθενώνα, απ’ ότι είχε υποστεί το μνημείο τις δυο χιλιετίες που είχαν περάσει από τη στιγμή που ο Σωκράτης και ο Περικλής το είδαν να ορθώνεται πάνω από την Αθήνα στα τέλη του 5ου αι. π.Χ.
Ο Παρθενώνας σε κίνδυνο
Έως τα μέσα του 18ου αιώνα, πολλά από τα διακοσμητικά έργα του κατεστραμμένου Παρθενώνα είχαν λεηλατηθεί. Η επισφάλεια της τοποθεσίας, μόνο ενθάρρυνε τους ταξιδιώτες να παίρνουν κομμάτια, καθώς πολλοί πίστευαν ότι το μνημείο θα ισοπεδωνόταν σε μικρό χρονικό διάστημα, έτσι κι αλλιώς. «Είναι λυπηρό το γεγονός ότι ένα τόσο θαυμάσιο γλυπτό που σώζεται ακόμη είναι πιθανό να χαθεί από την άγνοια, την περιφρόνηση και την ωμή βία», έλεγε ο Άγγλος αρχαιολόγος, Ρίτσαρντ Τσάντλερ, το 1770.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Ιρλανδός ζωγράφος, Έντουαρντ Ντόντγουελ, ανέφερε ότι τεράστιες ποσότητες μαρμάρου από τον Παρθενώνα διαλύθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για να φτιαχτούν καμπίνες φρουράς. Παράλληλα πολλοί ταξιδιώτες και συλλέκτες από την Δύση επιδίωκαν να αποκτήσουν θησαυρούς από τον λεηλατημένο Παρθενώνα στην τοπική μαύρη αγορά, υποστηρίζοντας ότι προσπαθούν να τους «σώσουν» από την καταστροφή.
Μάλιστα κάποιοι συλλέκτες ισχυρίζονταν ότι αυτό ήταν απολύτως νόμιμο, καθώς αφαίρεσαν τα έργα τέχνης με την ανοχή των οθωμανικών αρχών. Πολλά από τα γλυπτά του Παρθενώνα που βρίσκονται σήμερα σε μουσεία ανά τον κόσμο αποκτήθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Τα πιο γνωστά και σημαντικότερα μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο, το 1803, από τον πρώην Βρετανό πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, τον αριστοκράτη Τόμας Μπρους, πιο γνωστό ως Λόρδο Έλγιν.
Ο Τόμας Μπρους, 7ος Κόμης του Έλγιν (Thomas Bruce, 7th Earl of Elgin) ήταν Βρετανός διπλωμάτης, πρεσβευτής της Βρετανίας στην Οθωμανική Κωνσταντινούπολη. Κατόρθωσε να μεταφέρει από την Αθήνα το 1803 και το 1812 πολυάριθμα γλυπτά, τα οποία αφαίρεσε από τον Παρθενώνα, από τον ναό της Απτέρου Νίκης και από άλλους αρχαιολογικούς χώρους.
Η κλοπή των γλυπτών
Ο Τόμας Μπρους, 7ος κόμης του Έλγιν και 11ος κόμης του Κίνκαρντιν, ήταν ένας αριστοκράτης με μια πολλά υποσχόμενη πολιτική καριέρα. Κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου με την επαναστατημένη Γαλλία κατείχε διάφορες διπλωματικές θέσεις στη Βιέννη, τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. Επέστρεψε στην πατρίδα του τη Σκωτία το 1796, όπου και έχτισε ένα μέγαρο στο Μπρούμχολ. Ο αρχιτέκτονας που το επιμελήθηκε ήταν ο Τόμας Χάρισον, που μοιραζόταν με τον πελάτη του, το ίδιο πάθος για την ελληνική αρχιτεκτονική αλλά και γλυπτική.
Το 1799 οι διπλωματικές υπηρεσίες του Λόρδου Έλγιν χρειάστηκαν ξανά. Αυτή τη φορά τοποθετήθηκε πρεσβευτής δίπλα στον Οθωμανό σουλτάνο Σελίμ Γ’, ο οποίος ήθελε ευρωπαίους συμμάχους που θα τον βοηθούσαν να ενισχύσει την άμυνα του κατά της εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο που τότε βρισκόταν υπό έμμεση οθωμανική κυριαρχία.
Αφού παντρεύτηκε βιαστικά τον Σεπτέμβριο του 1799 ο Έλγιν, απέπλευσε από το Πόρτσμουθ με τη νέα σύζυγό του, την κληρονόμο Μέρι Νίσμπετ, με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Πριν ο Έλγιν φύγει, ο Χάρισον τον προέτρεψε να χρησιμοποιήσει την προνομιακή του θέση για να πάρει στα χέρια του σχέδια και αντίγραφα των μεγάλων μνημείων της Ελλάδας. Ο Έλγιν, σύμφωνος, στρατολόγησε μια ομάδα καλλιτεχνών υπό την διεύθυνση του ζωγράφου Τζιοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι, γι’ αυτόν το σκοπό.
Κατά την άφιξή τους, οι Έλγιν έλαβαν μια πλουσιοπάροχη υποδοχή από τον Σουλτάνο. Ενώ η σύζυγος διοργάνωνε πολυτελείς βεγγέρες, ο Λόρδος Έλγιν έστειλε τον Λουζιέρι και την ομάδα του στην Αθήνα για να σκιτσάρουν αρχαία έργα τέχνης, όπως είχε ζητήσει ο Χάρισον. Στον Λουζιέρι δόθηκε πλήρης ελευθερία για να κάνει τη… δουλειά του παντού, εκτός από την Ακρόπολη. Για να αποκτήσει κάποιος πρόσβαση στο μνημείο οι Οθωμανοί απαιτούσαν πολλά χρήματα σε καθημερινή βάση και το ίδιο ζήτησαν και από τον ζωγράφο. Εκείνος ζήτησε τότε, από τον Λόρδο Έλγιν να ζητήσει με τη σειρά του, από τον ίδιο τον Σουλτάνο να βγάλει φιρμάνι, ώστε να του επιτραπεί η πρόσβαση στην Ακρόπολη.
Σύμφωνα με το National Geographic, στις 6 Ιουλίου του 1801 ο Λόρδος Έλγιν παίρνει το φιρμάνι από το Σουλτάνο που του δίνει άδεια, όχι μόνο για να ερευνήσει και να καταγράψει τα γλυπτά αλλά και για να πάρει όποια κομμάτια τον ενδιέφεραν. Αυτό τουλάχιστον υποστήριξε ο ίδιος ο Έλγιν, ερμηνεύοντας κατά το δοκούν το φιρμάνι: «Αν επιθυμούν να πάρουν ορισμένα κομμάτια μαρμάρου με παλαιές επιγραφές και φιγούρες, δεν υπάρχει αντίρρηση αυτό να γίνει».
Σημειώνεται εδώ ότι, σύμφωνα με την ελληνική εκδοχή, ο Έλγιν ουδέποτε είχε, ούτε φιρμάνι από τον Σουλτάνο, για να πάρει τα μάρμαρα αλλά χρησιμοποίησε με έντεχνο τρόπο μια φιλική επιστολή του Καϊμακάμη, Τούρκου αξιωματούχου, ο οποίος εκείνη την εποχή αντικαθιστούσε τον Μέγα Βεζίρη στην Κωνσταντινούπολη. Η επιστολή που του δόθηκε ανεπίσημα ως χάρη, προέτρεπε τις τουρκικές αρχές στην Αθήνα να επιτρέψουν στα συνεργεία του Έλγιν να σχεδιάσουν, να λάβουν εκμαγεία και να διενεργήσουν ανασκαφή γύρω από τα θεμέλια του Παρθενώνα, όπου ίσως βρισκόταν θαμμένη κάποια επιγραφή ή ανάγλυφο, με τον όρο ότι δεν θα βλάπτονταν με κανένα τρόπο τα μνημεία. Τελικά οι τουρκικές αρχές σιώπησαν όσο τα συνεργεία του Έλγιν δρούσαν στην Ακρόπολη, προκαλώντας σημαντικές ζημιές στα γλυπτά και το ίδιο το μνημείο, αποσπώντας και διαμελίζοντας ένα σημαντικό μέρος (περίπου το ήμισυ) από το σωζόμενο γλυπτό διάκοσμο του ναού.
Έχοντας κερδίσει την εύνοια του κυβερνήτη της Αθήνας, ο Λουζιέρι και οι άντρες του αποσυναρμολόγησαν ένα μεγάλο μέρος της ζωφόρου του Παρθενώνα καθώς και πλήθος πρωτεύουσες και μετόπες. Το 1803, η τεράστια συλλογή των γλυπτών, συσκευασμένη σε περίπου 200 πακέτα, φορτώθηκε σε βαγόνια και μεταφέρθηκε στο λιμάνι του Πειραιά για να περάσει εν πλω στην Αγγλία.
Οι εργάτες του Έλγιν αφαίρεσαν συνολικά 15 μετόπες από τον Παρθενώνα. Αφαίρεσαν επίσης 247 πόδια – λίγο λιγότερο από το μισό – της ζωφόρου, ενώ απομάκρυναν μία από τις Καρυάτιδες από το Ερέχθειο και τέσσερα κομμάτια από τη ζωφόρο του ναού της Αθήνας Νίκης.
Είχε ο Έλγιν άδεια να πάρει τα γλυπτά ή όχι;
Οποιαδήποτε απάντηση στο ερώτημα αυτό, που επιδείνωσε τις ελληνοβρετανικές σχέσεις για πολλά χρόνια, βασίζεται στην ερμηνεία του εγγράφου που βρίσκεται στο επίκεντρο της υπόθεσης: το φιρμάνι που Έλγιν χρησιμοποίησε ως δικαιολογία για να πάρει τα γλυπτά. Παρά την ασάφεια στη γλώσσα που χρησιμοποιείται στη διαταγή, η μελέτη – ορόσημο του 1967 από τον Βρετανό ιστορικό Γουίλιαμ Στ. Κλερ, «Ο Λόρδος Έλγιν και τα Μάρμαρα», καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Σουλτάνος δεν επέτρεψε την απομάκρυνση και εξαγωγή των αγαλμάτων και των ανάγλυφων παραστάσεων από τον Παρθενώνα.
Η αναφορά που επιτρέπει στους Βρετανούς να πάρουν πέτρες «με παλιές επιγραφές και φιγούρες» μάλλον αναφέρεται σε αντικείμενα που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές στην περιοχή κι όχι στα έργα τέχνης που κοσμούν τους ναούς. Αργότερα εξάλλου, ο Έλγιν και οι συνεργάτες του αναγνώρισαν ενώπιον κοινοβουλευτικής επιτροπής ότι η πράξη τους ήταν μάλλον παράνομη αλλά αυτό το δικαιολόγησαν ως μια προσπάθεια να σώσουν τα γλυπτά από τις ζημιές και τις λεηλασίες που υπέστη ο ναός επί οθωμανικής κυριαρχίας.
Τα γλυπτά πάνε στο Λονδίνο
Η μεταφορά των γλυπτών στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν προβληματική από την αρχή. Ένα από τα πλοία ναυάγησε κοντά στο νησί των Κυθήρων. Το φορτίο με τους αρχαίους θησαυρούς κατέληξε στον πάτο της θάλασσας κι έμεινε εκεί για δυο χρόνια μέχρι την ανάκτησή του. Οι εχθροπραξίες με τη Γαλλία, καθώς και η πιθανότητα να βρεθεί ο θησαυρός σε γαλλικά χέρια, οδήγησαν τον Έλγιν να ζητήσει από ένα βρετανικό πολεμικό πλοίο, που ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι του Πειραιά, να φορτώσει τα βαρύτερα γλυπτά από τα αετώματα του Παρθενώνα.
Ο Έλγιν κατάφερε να κρατήσει τα γλυπτά μακριά από τους Γάλλους αλλά όχι και τον ίδιο του τον εαυτό. Διασχίζοντας τη Γαλλία κατά το ταξίδι του προς το Λονδίνο, συνελήφθη και παρέμεινε υπό κράτηση στο Πο, κοντά στα σύνορα με την Ισπανία, για τρία χρόνια, έως το 1806. Μετά την επιστροφή του στο Λονδίνο, ξεκίνησε διαπραγματεύσεις με τους Οθωμανούς ώστε να επιτραπεί η αποστολή των γλυπτών και αγαλμάτων που είχε αφήσει στον Πειραιά. Το φορτίο ξεκίνησε το 1809.
Αφού έφερε τα αγάλματα και τα γλυπτά στο Λονδίνο, ο Λόρδος Έλγιν πρότεινε να εκτεθούν σε μια δημόσια έκθεση, μια κίνηση που είχε, όμως, στόχο την «αποκατάσταση των γλυπτών». Ο Έλγιν ήλπιζε να ενώσει εκ νέου τα κομμάτια των ανάγλυφων παραστάσεων.
Για να το υλοποιήσει, έβαλε μπροστά το όνομα του πιο σημαντικού νεοκλασικού γλύπτη της εποχής, Αντόνιο Κανόβα. Ο Ενετός Κανόβα, ωστόσο, αρνήθηκε να αγγίξει τα γλυπτά, διαμαρτυρόμενος: «Θα ήταν ιεροσυλία για κάθε άνθρωπο να τους αγγίξει με σκαρπέλο».
Από το 1807, ο Έλγιν άρχισε να εκθέτει τα γλυπτά που είχαν φτάσει στη Βρετανία σε ένα σπίτι που είχε μισθώσει στο πάρκο Λέιν, κοντά στο Πικαντίλι, στο Λονδίνο. Η έκθεση προκάλεσε αίσθηση και προσέλκυσε μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών και ακαδημαϊκών.
Ο Έλγιν πλήρωσε από την τσέπη του την μεταφορά των γλυπτών. Υπολόγισε ότι συνολικά πλήρωσε £ 74.000 σε δαπάνες και δωροδοκίες. Είναι περισσότερο από ένα εκατομμύριο δολάρια σε σημερινά χρήματα. Ο ίδιος, όμως, παρά τον τίτλο του δεν ήταν πολύ πλούσιος, ειδικά μετά το 1803, όταν ήρθε αντιμέτωπος με ένα καταστροφικό διαζύγιο. Όντας στριμωγμένος, άσκησε πίεση στη βρετανική κυβέρνηση να αγοράσει τον αρχαίο θησαυρό.
Το 1812 αποθήκευσε τα γλυπτά στο σπίτι του Δούκα του Ντέβονσάιρ και κινητοποίησε τις επαφές του ώστε να μιλήσουν για την αξία των κομματιών και να προειδοποιήσουν για τον κίνδυνο αυτά να περιέλθουν σε ξένα χέρια. Το 1816 το Κοινοβούλιο δημιούργησε μια επιτροπή για να αξιολογήσει την προσφορά του Έλγιν. Μια απόφαση που προκάλεσε τεράστια αναταραχή στον Τύπο. Η χώρα διασπάστηκε μεταξύ εκείνων που θεωρούσαν ότι η Βρετανία πρέπει να αγοράσει τα γλυπτά, εκείνων που πίστευαν ότι είναι μια μεγάλη σπατάλη εθνικών πόρων κι εκείνων, όπως ο Λόρδος Μπάιρον που κατηγορούσαν τον Έλγιν επειδή τα έκλεψε.
Η διαφωνία για την τιμή
Οι διαπραγματεύσεις για την πώληση των γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Στέμμα εξελίχθηκε σε μια απίστευτη διαμάχη για την καλλιτεχνική τους αξία. Έπρεπε να αγοραστούν με δημόσιο χρήμα; Και ήταν νόμιμο, κατ’ αρχάς, να τα πάρει η Βρετανία από την Ελλάδα;
Πόσο;
Το 1816 μια γελοιογραφία του Τζορτζ Κρούικσανκ δείχνει τον Λόρδο Έλγιν να προσπαθεί να πουλήσει τα γλυπτά στον «Τζον Μπουλ» που ενσαρκώνει έναν νηφάλιο Άγγλο που πιστεύει ότι τα χρήματα που θα χρειαστούν θα ήταν καλύτερα να χρησιμοποιηθούν για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της οικογένειάς του.
Εδώ είναι μια ευκαιρία για σας, Τζόνι. Μόνο £ 35.000! Τις αγόρασα ειδικά για εσάς! Ποτέ μην σκέφτεστε το ψωμί, όταν μπορείτε να αγοράστε πέτρες τόσο φθηνά!
Δεν νομίζω ότι με κάποιο τρόπο αυτές εδώ οι πέτρες είναι θαυμάσιες. Και μάλλον δεν θα τις αγοράσω προς το παρόν. Το εμπόριο είναι πολύ κακό και η πρόνοια πολύ ακριβή και η οικογένειά μου δεν μπορεί να φάει πέτρες! Εκτός αυτού, λένε ότι θα κοστίσει £ 40.000 για να χτιστεί ένα μέρος για να τις βάλεις – Καθώς οι Τούρκοι τους έδωσαν στον πρέσβη μας, λόγω της επίσημης ιδιότητάς του, για λίγα (χρήματα) ή για τίποτα και μόνο ως κομπλιμέντο για το βρετανικό έθνος – νομίζω ότι αυτός δεν θα πρέπει να χρεώσει ένα τέτοιο μεγάλο ποσό για την συσκευασία και τη μεταφορά τους.
Μην τα αγοράσεις μπαμπά! Εμείς δεν θέλουμε πέτρες. Δώστε μας μας Ψωμί! Δώστε μας Ψωμί! Δώστε μας Ψωμί!
Αφήστε τον πάει τις πέτρες του πίσω στους Τούρκους. Εμείς δεν τις θέλουμε σε αυτή τη χώρα!
Η διαμάχη για τα γλυπτά
Το 1816 η Επιτροπή καθόρισε τελικά την τιμή των γλυπτών σε £ 35.000. Περίπου $ 500.000 σε σημερινά χρήματα. Ήταν λιγότερα από τα μισά από αυτά που ζητούσε ο Έλγιν. Το Κοινοβούλιο ενέκρινε την εξαγορά με πολύ μικρή πλειοψηφία: 82 ψήφοι υπέρ και 80 κατά.
Ο Λόρδος Έλγιν, είχε απορρίψει επικερδείς προσφορές από άλλες κυβερνήσεις για τους αρχαιοελληνικούς θησαυρούς, υποστηρίζοντας ότι τα γλυπτά θα πρόσθεταν λάμψη στην αυτοκρατορική εικόνα της Βρετανίας. Σε αυτό δικαιώθηκε, καθώς με το χρόνο η εξαγορά τους έγινε κοινή αποδοχή και μάλιστα συνοδεύτηκε με αίσθημα υπερηφάνειας.
Ένα από τα μεγαλύτερα έργα στην ανθρώπινη ιστορία, πλέον στεγαζόταν στο κέντρο του Λονδίνου κι αυτό αποτελούσε ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο προπαγάνδας για την προβολή της Βρετανικής αυτοκρατορίας ως «ευγενικής και πολιτισμένης».
Αφού πέρασαν αρκετά χρόνια σε μια προσωρινή εγκατάσταση, τα γλυπτά μεταφέρθηκαν, το 1832, στο Δωμάτιο «Έλγιν», του Βρετανικού Μουσείου. Καθώς η έκθεση είχε εκπαιδευτικό σκοπό για τους καλλιτέχνες, τα πρωτότυπα κομμάτια συνενώθηκαν με αντίγραφα των τμημάτων που έλειπαν. Από τα πρωτότυπα κομμάτια στην ουσία αποτελείται μόνο το 60% της έκθεσης.
Το 1930 ξεκίνησαν εργασίες σε έναν καινούργιο χώρο, όπου θα εκτίθεντο μόνο τα πρωτότυπα κομμάτια. Κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για την προβολή τους, τα γλυπτά υπέστησαν αλλοιώσεις στην υφή και το χρώμα της επιφάνειάς τους λόγω μιας επεξεργασίας καθαρισμού, κακώς εποπτευόμενης.
Ο χώρος που θα μεταφέρονταν τα γλυπτά, η Πινακοθήκη Ντουβίν, όπως ονομάστηκε από τον επιχειρηματία που τη χρηματοδότησε, ολοκληρώθηκε το 1938, αλλά η εγκατάσταση των γλυπτών διεκόπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη διάρκεια των επιδρομών των Ναζί στο Λονδίνο, τα γλυπτά μπήκαν σε αποθήκη και η ίδια η πινακοθήκη υπέστη σοβαρές ζημιές από τους βομβαρδισμούς. Ο χώρος ανακαινίστηκε και τελικά άνοιξε για το κοινό το 1962.
Από την ανάκτηση της ανεξαρτησίας της Ελλάδας το 1832, διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις έχουν αιτηθεί για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Κατά τη διάρκεια της θητείας της στο υπουργείο Πολιτισμού, από το 1981 έως και το 1989, η ηθοποιός Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε μια μεγάλη εκστρατεία για τον επαναπατρισμό τους.
Το νέο Μουσείο της Ακρόπολης των Αθηνών, το οποίο άνοιξε το 2009, διαθέτει έναν χώρο ειδικά διαμορφωμένο για να στεγάσει τα γλυπτά την ημέρα – που διακαώς περιμένουν οι Έλληνες – που θα επιστρέψουν για να επανενωθούν με τους υπόλοιπους θησαυρούς του Παρθενώνα και της Ακρόπολης.
Χωρίς να αποτελεί έκπληξη, το Βρετανικό Μουσείο, έχει μέχρι στιγμής αρνηθεί όλα τα αιτήματα για να επιστρέψει τα πιο δημοφιλή εκθέματά του.
Τα γλυπτά του Παρθενώνα είναι η πιο διαβόητη συλλογή έργων τέχνης της Ακρόπολης που ακόμη στεγάζεται σε ευρωπαϊκό μουσείο και μάλιστα με τη δικαιολογία ότι τέτοια έργα είναι εμβλήματα του ευρωπαϊκού πολιτισμού στο σύνολό του κι όχι μόνο της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς…
Σε ολόκληρο τον σύγχρονο κόσμο στήνονται αγάλματα και προτομές αρχαίων Ελλήνων, είτε αυτά είναι ιστορικά, είτε είναι μυθολογικά πρόσωπα. Τα περισσότερα μεγάλα μουσεία είναι γεμάτα από αυθεντικά. Γιατί; Ποιό κρυμμένο μυστικό υπάρχει;
Αθηνά Παλλάδα, Βιένη – Αυστρία
Είναι γνωστό πως οι ξένοι, κυρίως, ευρωπαϊκά κράτη μα και πολλά άλλα, συμπληρώνουν τα μουσεία τους με εκθέματα που κάποιοι δικοί τους, κατά το παρελθόν έχουν κλέψει, «δανειστεί» ή «αγοράσει» σε δύσκολες εποχές του ελληνισμού.
Διερχόμενος το κέντρο του Βερολίνου, ο ποταμός Σπρέε ανοίγει σε δύο σκέλη και σχηματίζει ένα νησάκι. Απάνου σε αυτό το νησάκι βρίσκονται βαριά μνημειακά κτήρια, τα περισσότερα εκ των οποίων λειτουργούν πλέον ως μουσεία.
Το πλέον φημισμένο εξ αυτών και ένα από τα πιο εντυπωσιακά μουσεία του κόσμου είναι ετούτο δω: το Μουσείο της Περγάμου. Όχι για να μη λες ότι δεν σε πάω στα καλύτερα. Θα δούμε ιμπρέσινγκ ναούς, θα συνομιλήσουμε με τρέντι Ασσύριους, θα θαυμάσουμε τιρκουάζ λιοντάρια, τζετ θα τα περάσουμε!
Το κτήριο είναι σκόπιμα τεράστιο και ψηλοτάβανο, διότι έχει σχεδιαστεί κατάλληλα ώστε να στεγάσει μεγάλα αρχιτεκτονικά εκθέματα. Τουτέστιν, εδώ σου έχουμε ολόκληρους ναούς, πύλες, εσκαλέιτορς, ζωφόρους και περιστύλια. Είναι να μη βάλει κάτι ο Γερμανός αρχαιολόγος στο μάτι! Και η δική σου πολυκατοικία να του γυάλιζε, θα την έλυνε, θα τη μετέφερε εδώ και θα σου την ξαναέστηνε ολόκληρη να τη φωτογραφίζει ο τουρίστας και να τη χαίρεται η Ουλρίκα και ο Φριτς.
Αίθουσα νάμπερ ουάν: βωμός του Δία από την Ακρόπολη της Περγάμου. Το αριστούργημα αυτό ανακαλύφθηκε από τον Γερμανό Καρλ Χούμαν, ο οποίος το διαπραγματεύτηκε το θέμα με τους Τούρκους και κατάφερε να τους το πάρει μισοτιμής.
Το ότι ξαφνικά εν τω μέσω του Βερολίνου, βρίσκεσαι να ανεβαίνεις τη μνημειώδη σκάλα που είχε λαξευθεί από τους αρχαίους Έλληνες της Περγάμου, το 170 π.Χ. περίπου στην ακρόπολη της πόλης, το λες και σουρεαλισμό.
Ο βωμός που βρίσκεται στο εσωτερικό, είχε κατασκευαστεί κατά διαταγή του βασιλιά Ευμένη για να εορτάσει τη νίκη του σε κάποιον πόλεμο. Διότι ο Ευμένης πρέπει να σου πω, μπορεί να είχε ασθενή κράση -κατά τα όσα κουτσομπολεύει σχετικώς ο ιστορικός Πολύβιος- αλλά ήτο εξαιρετικά σαξέσφουλ ηγέτης, καθώς πήρε ένα ψιλοασήμαντο ελληνιστικό βασίλειο και το μετασχημάτισε σε πανίσχυρη και εκτεταμένη μοναρχία.
Ανάμεσα στα άλλα, έκαμε μία σειρά από λαμπρά κατασκευαστικά έργα στην Πέργαμο και επέκτεινε τη βιβλιοθήκη της πόλης (που ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη μετά από εκείνη της Αλεξάνδρειας), αναδεικνύοντας την Πέργαμο σε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα πολιτισμού του αρχαίου κόσμου. Πού να’ξευρε ότι τα μπίλντινγκς που έχτιζε τότες, θα βρίσκονταν μετά από δύο χιλιάδες χρόνια, σε μία πόλη πέραν του Δουνάβεως
Η ζωφόρος του κτηρίου θεωρείται ένα από τα κορυφαία αριστουργήματα της ελληνικής γλυπτικής. Εικονίζει τη Γιγαντομαχία και η σύνθεση των κορμιών, η ένταση της μεταξύ τους διαπλοκής, η περίτεχνη απεικόνιση των λεπτομερειών στις συσπάσεις των μυών και στις πτυχώσεις των χιτωνίων, ξεδιπλώνουν πράγματι μπροστά στα μάτια σου ένα από τα πιο θαυμάσια σύνολα που έχεις ματαδεί.
Αξίζει τον κόπο να κάτσεις με υπομονή και να εστιάσεις σε κάθε μία από τις μορφές. Και να εκτιμήσεις τη δουλειά που έχει επενδυθεί πάνω της. Να θαυμάσεις την απαράμιλλη δεινότητα του καλλιτέχνη. Να αναγνωρίσεις την τελειότητα της αρχαιοελληνικής γλυπτικής.
Στη μικρή ζωφόρο που κάποτε κοσμούσε το εσωτερικό του βωμού, εικονίζεται η ιστορία του Τήλεφου, μυθικού ιδρυτή της πόλης της Περγάμου. Ο Τήλεφος είχε μία εντελώς τράτζικ ιστορία. Παιδί του παράνομου έρωτα του Ηρακλή (γνωστού ήρωα αλλά και κλαρινογαμπρού της εποχής) με την Αύγη (καλή και του λόγου της, μην ανοίξω το στόμα μου!), αφέθηκε ως νήπιο στο όρος Παρθένιο για να πεθάνει. Εντούτοις βύζαξε μία ελαφίνα, μεγάλωσε με τ’ αγρίμια και αν προσέθετες στην εικόνα και την Τσίτα, θα τον έλεγες και Γκαούρ Ταρζάν. Να μην στα πολυλογώ, το παιδί μεγάλωσε, ξανανταμώθηκε με την κακούργα μάνα του που είχε εν τω μεταξύ γίνει βασίλισσα της Μυσίας στη Μικρά Ασία και ακολούθησε βασιλική καριέρα. Πολύ αργότερα έλαβε μέρος και στον Τρωικό Πόλεμο, όπου τον τραυμάτισε βαριά ο Αχιλλέας και μετά για χρόνια τραβιόταν να βρει γιατρειά. (μάλιστα, μέχρι και σήμερα, τα αθεράπευτα τραύματα, τα λέμε “τηλέφεια τραύματα” -χτύπα ξύλο, μακριά από μας!)
Αίθουσα νάμπερ του, ναός της νικηφόρου Αθηνάς. Ολόκληρα τμήματα του ναού στερεωμένα στους τοίχους και στη μέση το άγαλμα της θεάς και περίτεχνο μωσαϊκό.
Και ενώ οι υπόλοιποι τουρίστες, απλώς χαζεύουν, εσύ διαβάζεις απάνου στο πρόσοψη του ναού: ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΕΥΜΕΝΗΣ ΑΘΗΝΑΙ ΝΙΚΗΦΟΡΩ. Και το κάμεις και δυνατά γιατί είσαι τύπος επιδεικτικός και πολύ μεγάλη σνομπαρία.
Αίθουσα νάμπερ θρι και το ιμπρέσιβ συνεχίζεται. Εδώ σου έχουμε την εντυπωσιακή πύλη της αγοράς της Μιλήτου. Του 2ου αιώνα π.Χ., με έντονες ελληνιστικές επιρροές και ωραιότατα διακοσμητικά στοιχεία.
Κι είναι και ετούτο τόσο τεράστιο και επιβλητικό, που τσιμπιέσαι και δεν πιστεύεις στα μάτια σου που κατάφεραν να το φέρουν κομμάτι-κομμάτι και να το ξαναστήσουν εδώ πέρα. Ε ναι, ήρθε η ώρα να την κάμουμε τη συζήτηση που έχεις τόσην ώρα στο στόμα σου: αν δεν είναι αυτό εδώ μέσα εξόφθαλμη κλοπή αρχαιοτήτων, τότες τί είναι;
Το Μουσείο της Περγάμου έχει δεχθεί πολλές φορές κριτική για τα εκθέματά του. Διότι εδώ δεν μιλάμε απλώς για μερικά αγάλματα ή κάποιους αμφορείς.
Που και αγάλματα έχομεν μπόλικα.
Και αμφορείς καμπόσους.
Αλλά μιλάμε για κανονική αποψίλωση αρχαίων πόλεων. Για πλιάτσικο που θα έκαμε υπερήφανο τον κάθε Έλγιν. Για αρχαιοκαπηλία που σήμερις σε κάθε ευνομούμενο κράτος του κόσμου, θα ήταν ικανή να σε στείλει στη φυλακή για ένα ζίλιον γίαρς. Όπως και στην περίπτωση του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο, έτσι κι εδώ, μιλάμε για ένα σύνολο αριστουργημάτων που δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται. Θα επανέλθω, συνεχίζουμε.
Αίθουσα νάμπερ φορ, η περίφημη Πύλη της Ιστάρ από την αρχαία Βαβυλώνα -μάζεψε το σαγόνι σου!
Με 14 μέτρα ύψος και 30 μέτρα πλάτος, η πύλη αυτή είναι από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία που έχω δει στη ζωή μου.
Ξαφνικά μεταφέρεσαι στη Μεσοποταμία και μυρίζεις τον αέρα του Τίγρη και του Ευφράτη. Κλείνεις τα μάτια σου και ορθώνεται μπροστά σου η υπέρλαμπρη Βαβυλώνα. Με τα αψηλά της τείχη, τους κρεμαστούς της κήπους και τα ολόλαμπρα παλάτια.
Με τις πολύβουες αγορές της, τα σκλαβοπάζαρα και την κοσμοπλημμύρα από ανθρώπους διαφόρων φυλών και χρωμάτων και θρησκειών
Ανοίγεις τα μάτια σου και βρίσκεσαι ακόμα στο Βερολίνο. Στην καρδιά της Ευρώπης.
Μπροστά από την πύλη της Ιστάρ, ξεκινά η περίφημη Πομπική Οδός με τα λιοντάρια.
Ετούτοι οι λέοντες είναι ουχί μόνον ονομαστοί, αλλά και εξαιρετικά περιζήτητοι. Βλέπεις, πολλά μουσεία ανά τον κόσμο διαθέτουν κάναδυό από αυτούς. Αλλά οι περισσότεροι βρίσκονται εδώ και κάποιοι στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης
Μπορεί ετούτη η τέχνη να απέχει από τα κλασικά αρχαιοελληνικά πρότυπα που έχουμε μάθει να εκτιμούμε και να θαυμάζουμε, αλλά διαθέτει δική της πρωτοτυπία και εικαστική δύναμη. Τα πολύχρωμα τουβλάκια, τα διακοσμητικά μοτίβα, οι γραμμές και οι γωνίες, συνθέτουν ένα σύνολο εντελώς συναρπαστικό.
Θα ολοκληρώσουμε την επίσκεψη με μία τελευταία στάση. Στην πτέρυγα ισλαμικής τέχνης.
Το πιο σημαντικό έκθεμα εδώ, είναι αυτό το γιγάντιο κομμάτι του ανακτόρου Μσάτα της Ιορδανίας. Το οποίο δώρισε ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ της Τουρκίας στον Γουλιέλμο τον Β’, το 1903. Πρόκειται για ένα από τα περίφημα παλάτια που βρίσκονται στην έρημο της Ιορδανίας (θύμησέ μου να σε πάω κάποια στιγμή), η πρόσοψη του οποίου είναι όπως βλέπεις ιδιαίτερα περίτεχνη με εξαίρετα ασβεστολιθικά ανάγλυφα.
Η συλλογή διαθέτει επίσης μεγάλο αριθμό από καταπληκτικά χαλιά που προέρχονται από το Ιράν, τη Μικρά Ασία, την Αίγυπτο και τον Καύκασο -τα δίνουμε μισοτιμής, οι γραμμές είναι ανοιχτές, με κάθε χαλί δώρο αυθεντική μπουχάρα στο μπορδοροδοκόκκινο της ερήμου.
Δεν θα καταφύγω μήτε σε εύκολους συναισθηματισμούς, μήτε σε βαρύγδουπες διαπιστώσεις. Θα αρκεστώ απλώς να πω ότι ετούτο το λαμπρό μουσείο και παρά τα συναρπαστικά εκθέματά του, παραμένει αποσπασματικό. Όχι γιατί δεν διαθέτει αρκετά εκθέματα -το αντίθετο! Αλλά γιατί αποκομμένα από το φυσικό τους περιβάλλον, από τους τόπους που τα γέννησαν και με τους οποίους συνδιαλέγονταν στην ιστορική τους πορεία, αποτυγχάνουν να ενταχθούν σε μία συνεπή και ολοκληρωμένη αφήγηση.
Βγαίνω από το κτήριο και ξαναβρίσκομαι στο Βερολίνο. Στον ποταμό Σπρέε. Μακριά από τη Μεσόγειο και τη γη της Μεσοποταμίας. Κοιτάζω το συννεφιασμένο φθινοπωρινό ουρανό, τα μαύρα σύννεφα απάνου από το κεφάλι μου. Και χάνομαι στους δρόμους της πόλης και του μυαλού μου.
Σημείωση διαχείρισης: Επειδή η Ελληνική Μυθολογία είναι δαιδαλώδης και ο μελετητής πολλές φορές «χάνεται» προσπαθώντας να συνδυάσει χαρακτήρες – γεγονότα, στο παρόν άρθρο γίνεται επιγραμματική – περιληπτική αναφορά στους Τιτάνες, προκειμένου ο αναγνώστης να κατανοήσει ευκολότερα την γενεαλογία των αρχαιοελληνικών θεοτήτων. Οι ενσωματωμένοι σύνδεσμοι (links) παραπέμπουν σε αναλυτικότερες περιγραφές.
Οι Τιτάνες ήσαν απόγονοι αρχέγονων θεοτήτων, που προήλθαν από το Χάος το οποίο κυριαρχούσε στο απέραντο σύμπαν. Οι πρώτοι δώδεκα Τιτάνες ήταν μια φυλή ισχυρών, γιγάντιων θεών, που προήλθαν από την ένωση της Γαίας και του Ουρανού. Αργότερα οι Ολύμπιοι θεοί, με επικεφαλής τον Δία, εναντιώθηκαν στους Τιτάνες τους οποίους νίκησαν στην Τιτανομαχία.
Οι Αθάνατοι & οι Τιτάνες γεννήθηκαν από το Χάος
Οι Τιτάνες
Η «Θεογονία» του Ησιόδου αναφέρεται στην καταγωγή των θεών, καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις – συγγένειες. Η γενεαλογία ξεκινά με το Χάος και συνεχίζει με τους αρχέγονους θεούς που δημιούργησαν τους Τιτάνες, από τους οποίους προήλθαν οι δώδεκα Ολύμπιοι θεοί. Οι Τιτάνες φυλακίσθηκαν από τον Κρόνο και κατόπιν από τον Δία, στα Τάρταρα, μια άβυσσο μαρτυρίου και βασάνων, η οποία βρισκόταν στον Κάτω Κόσμο.
Οι πρώτες θεότητες
Οι Τιτάνες ήσαν απόγονοι των πρώτων θεών – θεοτήτων, που ονομάζονταν Αθάνατοι και οι οποίοι προήλθαν από το Χάος. Οι πρωταρχικοί θεοί ήσαν φυλή Γιγάντων που συνδέονταν με μία τοποθεσία, ή ένα βασίλειο και είχαν γενεαλογικό δένδρο. Οι «πρεσβύτεροι» ήταν η Γαία (Μητέρα Γη) ο Έρεβος (Σκότος και Κάτω Κόσμος) ο Τάρταρος (Άβυσσος, υπό τον Κάτω Κόσμο) οΈρως (Γέννηση – να μην συγχέεται με τον θεό Έρωτα γιο της Αφροδίτης) ο Πόντος (Θάλασσα) και ο Ουρανός (Ουράνια). Η ένωση της Γαίας και του Ουρανού γέννησε τους Τιτάνες και τα παιδιά των Τιτάνων έγιναν γνωστά ως Ολύμπιοι θεοί.
Οι Τιτάνες
Η Γιγαντομαχία σε όλο τον Ελληνικό κόσμο και για πολλούς αιώνες αποτελεί το αφιερωματικό θέμα σε μεγάλης σημασίας ναούς και βωμούς των Ελλήνων , γιατί έδιναν τόση μεγάλη σημασία Η γέννηση των Φλεγραίων Γιγάντων από την Γαία και το χυθέν εις αυτή αίμα του Ουρανού σημαίνει ότι είχαν μικτή γήινη και ουράνια καταγωγή.
Οι Τιτάνες και οι Γίγαντες γεννήθηκαν από την ένωση της Γαίας και του γιου της Ουρανού και ήσαν οι πρώτοι αθάνατοι. Τα ονόματα της πρώτης γενιάς των 12 Τιτάνων ήσαν:
• Τιτάνες (άνδρες): Ωκεανός, Υπερίων, Κοίος, Κρόνος, Κριός, και Ιαπετός
• Τιτανίδες (γυναίκες): Μνημοσύνη, Τηθύς, Θεία (ή Ευρυφάεσσα), Φοίβη, Ρέα και Θέμις
Η μάχη των Ολυμπίων με τους Τιτάνες_Francisco Bayeu y Subías (1734–1795)
Πρώτη γενεά Τιτάνων
Οι ρόλοι και αρμοδιότητες της πρώτης γενεάς των Τιτάνων ήσαν οι εξής:
• Ο Κρόνος ήταν θεός του χρόνου και των εποχών.
• Η Ρέα ήταν θεά της γονιμότητας και μητέρα των θεών.
• Ο Κοίος ήταν θεός της Νοημοσύνης.
• Η Φοίβη ήταν θεά της Σελήνης.
• Ο Υπερίων ήταν ο άρχων του Φωτός.
• Η Θεία ήταν μητέρα του Ήλιου και θεά αυτών που λάμπουν (χρυσό, ασήμι και πετράδια).
• Ο Ιαπετός ήταν θεός της θνητής ζωής (σύζυγος της Κλυμένης).
• Ο Ωκεανός ήταν ο άρχων των ωκεανών.
• Η Θεία ήταν θεά των ποταμών.
• Η Μνημοσύνη ήταν θεά της μνήμης και εφευρέτης του λόγου.
• Ο Κριός ήταν θεός των αστερισμών.
• Η Θέμις ήταν η θεά της δικαιοσύνης και της τάξης.
Δεύτερη γενεά Τιτάνων
Από την ένωση των Τιτάνων με τις Τιτανίδες προήλθε η δεύτερη γενεά των Τιτάνων ως εξής:
• Τα παιδιά του Υπερίωνα και της Θείας: η Ηώς, ο Ήλιος και η Σελήνη.
• Οι κόρες του Κοίου και της Φοίβης: Λητώ & Αστερία.
• Οι γιοι του Ιαπετού και της Κλυμένης (Ωκεανίδα θεά της θάλασσας): Άτλας, Μενοίτιος, Προμηθέας και Επιμηθέας.
• Οι κόρες του Ωκεανού και της Τηθύος: Οι Ωκεανίδες και οι Ποταμοί.
• Οι γιοι του Κριού και της Ευρυβίας (θεά της θάλασσας): Αστραίος, Πάλλας και Πέρσης.
• Τα παιδιά του Κρόνου και της Ρέας: Εστία, Δήμητρα, Ήρα, Άδης, Ποσειδών και Δίας.
Ο Κρόνος κατασπαράσσει τα παιδιά του_πίνακας του Peter Paul Rubens wikipedia.
Γενεαλογικό δένδρο
Κρόνος: νεότερος γιος της Γαίας και του Ουρανού και ηγέτης των Τιτάνων. Παντρεύτηκε την αδελφή του Ρέα. Παιδιά τους ήταν η Δήμητρα, η Εστία, η Ήρα, ο Άδης, ο Ποσειδών και ο Δίας. Ο Κρόνος εκθρονίσθηκε από τον γιό του Δία.
Ρέα: κόρη της Γαίας και του Ουρανού και μία από τις Τιτανίδες (θηλυκοί Τιτάνες). Παντρεύτηκε τον αδελφό της Κρόνο. Παιδιά τους ήταν η Δήμητρα, η Εστία, η Ήρα, ο Άδης, ο Ποσειδών και ο Δίας.
Κοίος: γιος της Γαίας και του Ουρανού, του Τιτάνα της Νοημοσύνης. Ήταν ο σύζυγος της Φοίβης, πατέρας της Λητούς και της Αστέριας και παππούς του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος.
Φοίβη: σύζυγος του Κοίου, μητέρα της Λητούς και της Αστερίας και γιαγιά του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος.
Ωκεανός: μεγαλύτερος γιος της Γαίας και του Ουρανού που παντρεύτηκε την αδελφή του, Τηθύς. Παιδιά τους ήσαν οι Ωκεανίδες (τρεις χιλιάδες κόρες που ήσαν θεές και νύμφες) και οι Ποταμοί (τρεις χιλιάδες γιοι που ήσαν θεοί ποταμών).
Τηθύς: ανήκε στις Τιτανίδες, σύζυγος του Ωκεανού.
Ιαπετός: παντρεύτηκε την Κλυμένη, μία από τις Ωκεανίδες (κόρες της Τηθύος και του Ωκεανού). Παιδιά τους ήταν ο Άτλας, ο Επιμηθέας και ο Προμηθέας.
Υπερίων: ήταν ο άρχων του φωτός, αδελφός του Κρόνου και Τιτάνας της Ανατολής. Παντρεύτηκε την αδελφή του, Θεία. Παιδιά τους ήταν ο Ήλιος, η Ηώς και η Σελήνη. Το όνομά του σημαίνει «αυτός που πηγαίνει πριν από τον ήλιο».
Μνημοσύνη: θεά της μνήμης και εφευρέτης των λέξεων, κόρη της Γαίας και του Ουρανού και μητέρα των εννέα Μουσών από τον Δία.
Θεία ή Ευρυφάεσσα: κόρη της Γαίας και του Ουρανού και σύζυγος και αδελφή του Υπερίωνα. Απόγονοι ήταν ο Ήλιος, η Ηώς και η Σελήνη.
Κριός: θεός των αστερισμών, γιος του Ουρανού και της Γαίας. Σύζυγός του ήταν η Ευρυβία, κόρη της Γαίας και του Πόντου, απόγονοί του ήταν ο Αστραίος, ο Πέρσης και ο Πάλλας.
Θέμις: θεά της δικαιοσύνης και της τάξης. Μία από τις έξι κόρες της Γαίας και του Ουρανού, ερωμένη του Δία και μητέρα των Ωρών και των Μοιρών.
Τα ονόματα και οι συγγένειες των Τιτάνων παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:
Σκηνή από παράσταση Γιγαντομαχίας στη βόρεια ζωφόρο του Θησαυρού των Σιφνίων. Διακρίνεται λιοντάρι να κατασπαράσσει έναν Γίγαντα, μπροστά από τον οποίο βρίσκονται ο Απόλλωνας και η Άρτεμη. Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών
Η άνοδος
Οι πρώτοι Τιτάνες ήταν γιοι και κόρες της Γαίας και του Ουρανού. Ο Κρόνος είχε προειδοποιηθεί από τους γονείς του, ότι θα προδοθεί και θα αντικατασταθεί από τα δικά του παιδιά και προκειμένου να αποφύγει την προφητεία, κατάπινε κάθε παιδί που αποκτούσε με την σύζυγό του Ρέα – την Εστία, την Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα. Καθώς όμως τα παιδιά ήσαν αθάνατα, δεν πέθαιναν αλλά παρέμεναν παγιδευμένα στο σώμα του. Η Ρέα θρηνούσε για την απώλεια των παιδιών της και όταν γέννησε τον Δία, εξαπάτησε τον Κρόνο αντικαθιστώντας το βρέφος με έναν πεπλατυσμένο βράχο. Ο Κρόνος κατάπιε το βράχο, πιστεύοντας ότι είχε εξουδετερώσει μια ακόμη απειλή της κυριαρχίας του, αλλά ο Δίας ήταν αυτός που απελευθέρωσε τα αδέλφια του, που ζούσαν στο στομάχι του πατέρα του.
Η πτώση των Τιτάνων_Cornelis van Haarlem_1588_wikipedia
Η πτώση – Τιτανομαχία
Τα παιδιά του Κρόνου, οι νέοι Τιτάνες, ενεπλάκησαν σε σύγκρουση με τους αρχέγονους Τιτάνες και έτσι ξεκίνησε η Τιτανομαχία. Οι νέοι Τιτάνες οι οποίοι εκπλήρωσαν την προφητεία, αναφέρονται ως Ολύμπιοι αφού είχαν ως βάση τοόρος Όλυμπος, ενώ οι Τιτάνες είχαν ως βάση το όρος Όθρυςστο οποίο επιτέθηκαν οι δώδεκα Ολύμπιοι με ηγέτη τον Δία.
ΔΙΑΣ
Σύμφωνα με την Θεογονία του Ησιόδου βασικοί αντίπαλοι στην Τιτανομαχία ήσαν οι κάτωθι:
Από τους Τιτάνες…..ο Κρόνος, ο Κοίος, ο Κριός, ο Ιαπετός και οΆτλας.
Από τους Ολύμπιους….ο Ζεύς, ο Ήλιος, η Ηώς, ο Υπερίων, οΠοσειδών, ο Προμηθεύς, ο Επιμηθεύς και οι Κύκλωπες.
Οι Εκατόγχειρες εκσφενδονίζουν βράχους στην Τιτανομαχία_ πίνακας του Peter Paul Rubens
Η Τιτανομαχία διήρκεσε δέκα χρόνια με τους μεγαλύτερους Τιτάνες να εδρεύουν στο όρος Όθρυς και τους αντιπάλους στον Όλυμπο. Όλοι οι Τιτάνες ήσαν αθάνατοι και έτσι δεν υπήρχαν θύματα. Οι θεοί του Ολύμπου τελικά επικράτησαν με τη βοήθεια των τριών Κυκλώπων και τριών γιγάντων που ονομάζονταν «Εκατόγχειρες», τους οποίους ο Δίας είχε απελευθερώσει από τα Τάρταρα. Οι Κύκλωπες έδωσαν στον Δία τον κεραυνό ως όπλο και οι τρεις Εκατόγχειρες σφυροκοπούσαν τους Τιτάνες πετώντας συνεχώς τεράστιους βράχους. Οι ηττημένοι Τιτάνες που είχαν πολεμήσει ενάντια στους Ολύμπιους φυλακίστηκαν στα Τάρταρα και οι Εκατόγχειρες ορίστηκαν ως φρουροί. Οι Τιτάνες που δεν αγωνίσθηκαν κατά των Ολυμπίων εντάχθηκαν στον Όλυμπο.
Μωσαϊκό (λεπτομέρεια) της Τηθύος και του Ωκεανού, που ανασκάφηκε από τον Οίκο του Μενάνδρου, Δάφνη (σημερινή Χαρμπιγιέ, Τουρκία) 3ος μ.Χ., Αρχαιολογικό Μουσείο Χατάι 1013. Nevit Dilmen, CC BY 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.5>, via Wikimedia Commons
Στις 8 Μαρτίου του 415 μ.Χ., πεθαίνει με μαρτυρικό τρόπο η Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος Υπατία
Υπατία γεννήθηκε το 370 μ.Χ. σε μια Αλεξάνδρεια που απείχε πολύ από το να είναι η κοιτίδα του κοσμοπολιτισμού και του πνεύματος, όπως παλαιότερα. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γινόταν χριστιανική και οι επιστήμες αντιμετωπίζονταν, στην καλύτερη περίπτωση, με επιφύλαξη.
Η Υπατία ήταν κόρη του Θέωνα, του σπουδαίου μαθηματικού και αστρονόμου, μελετητή του Πτολεμαίου και του Ευκλείδη, που καταγράφεται ως ο τελευταίος λόγιος που υπήρξε μέλος του Αλεξανδρινού Μουσείου. Πατέρας και κόρη είχαν αλεξανδρινή υπηκοότητα, γεγονός που ήταν ιδιαίτερο προνόμιο και τους προσέδιδε μεγάλες ελευθερίες.
Ο Θέων ήθελε με κάθε τρόπο να γίνει η κόρη του ένα «τέλειο ανθρώπινο ον» και κάτω από την επίβλεψή του η πανέμορφη κοπέλα έλαβε εξαιρετική μόρφωση. Ταξίδεψε στην Αθήνα, όπου σπούδασε στη νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του Ασκληπιγένειας.
Υπατία: Η Αλεξανδρινή φιλόσοφος και μαθηματικός που δολοφονήθηκε από φανατισμένο όχλο
Παρακολούθησε μαθήματα και στη σχολή του Πρόκλου, ο οποίος την επηρέασε ιδιαίτερα, ενώ σύμφωνα με μεταγενέστερες μαρτυρίες φαίνεται ότι ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη σχολή του Ιεροκλή. Με την επιστροφή της στην Αλεξάνδρεια αρχίζει να διδάσκει φιλοσοφία και μαθηματικά, ως επικεφαλής των νεοπλατωνιστών της πόλης, ενώ μελετά διεξοδικά τα μαθηματικά έργα του Διόφαντου και του Απολλώνιου.
Η φήμη της ως σπουδαίας φιλοσόφου διαδίδεται ταχύτατα και γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής τόσο για το αναλυτικό της πνεύμα και τη διαλεκτική της δύναμη όσο και για το μοναδικό της κάλλος. Η ίδια τηρούσε τις αρχές των νεοπλατωνικών, οι οποίοι ήταν ασκητικοί και υπέρμαχοι της αγνότητας, χωρίς ωστόσο να απαιτεί από τους μαθητές της, που ανήκαν σε διάφορες θρησκείες, αντίστοιχη συμπεριφορά.
Μαθητές αρχίζουν να έρχονται από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας για να σπουδάσουν φιλοσοφία και η επιρροή της Υπατίας φτάνει μέχρι τη σχολή της Αντιοχείας.
Στην ιστορία των επιστημών για δεκαπέντε αιώνες είναι η μοναδική γυναίκα που συναντάμε και η πρώτη που δίδαξε δημόσια, αποτελώντας αδιαμφισβήτητο σύμβολο της ισότητας των φύλων, ούσα ταυτόχρονα και μάρτυρας της γνώσης.
Η εποχή, ωστόσο, δεν ευνοούσε τα ελεύθερα πνεύματα, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και μόνο το γεγονός ότι ήταν γυναίκα ήταν αρκετό για να προκαλέσει τον φθόνο –πόσο μάλλον που οι νεοπλατωνιστές θεωρούνταν το αντίπαλο δέος του χριστιανισμού, τον οποίο οι αυτοκράτορες κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα -με εξαίρεση τον Ιουλιανό- προσπαθούσαν να επιβάλλουν.
Στο πλαίσιο του θρησκευτικού και πολιτικού φανατισμού η λατρεία των εθνικών ποινικοποιείται, οι θυσίες απαγορεύονται και οι περιουσίες των ναών αφαιρούνται. Το 391 μ.Χ., με διάταγμα του Θεοδοσίου, παύει να λειτουργεί το Αλεξανδρινό Μουσείο και επιβάλλεται η καταστροφή όλων των εθνικών ναών της πόλης, παρά τις περί του αντιθέτου εκκλήσεις του ρήτορα και σοφιστή Λιβανίου.
Ο θάνατος της Υπατίας στην Αλεξάνδρεια από τον Louis Figuier, 1866
Την περίοδο 412-415 μ.Χ. αυτοκρατορικός έπαρχος της Αιγύπτου ήταν ο βαφτισμένος χριστιανός Ορέστης, μαθητής και φίλος της Υπατίας, ο οποίος συχνά την συμβουλευόταν για θέματα πολιτείας. Στον πατριαρχικό θρόνο είχε ανέλθει ο Κύριλλος, που είχε θέσει ως στόχο την εκδίωξη όλων των μη ορθοδόξων χριστιανών από την πόλη.
Η εβραϊκή κοινότητα της Αλεξάνδρειας ήταν το πρώτο θύμα της πολιτικής του, με αποτέλεσμα την έντονη αντίδραση του έπαρχου. Τότε, για να συμπαρασταθούν στον επίσκοπο έφτασαν στην πόλη πεντακόσιοι μοναχοί, ενώ ένας από αυτούς, ο Αμμώνιος, προσπάθησε να δολοφονήσει τον Ορέστη, χτυπώντας τον στο κεφάλι με μια πέτρα. Ο μοναχός συνελήφθη και αφού πρώτα βασανίστηκε, εκτελέστηκε επί τόπου, οξύνοντας περαιτέρω τα πνεύματα.
Η προσπάθεια της Υπατίας να υπερασπιστεί τον έπαρχο προκάλεσε την οργή του Κυρίλλου, ο οποίους φοβούμενος την επιρροή που η φιλόσοφος ασκούσε στην πόλη, την κατηγόρησε για μαύρη μαγεία.
Στις 8 Μαρτίου του 415 μ.Χ., καθώς επέστρεφε σπίτι της, η Υπατία δέχτηκε επίθεση από ομάδα ανδρών, οι οποίοι τη σκότωσαν με φρικτό και βασανιστικό τρόπο.
Ο χριστιανός ιστορικός του 5ου αιώνα Σωκράτης ο Σχολαστικός γράφει σχετικά: «Όλοι οι άνθρωποι την σεβόταν και την θαύμαζαν για την απλή ταπεινοφροσύνη του μυαλού της. Ωστόσο, πολλοί με πείσμα την ζήλευαν και επειδή συχνά συναντούσε και είχε μεγάλη οικειότητα με τον Ορέστη, ο λαός την κατηγόρησε ότι αυτή ήταν η αιτία που ο Επίσκοπος και ο Ορέστης δεν γίνονταν φίλοι.
Με λίγα λόγια, ορισμένοι πεισματάρηδες και απερίσκεπτοι κοκορόμυαλοι με υποκινητή και αρχηγό τους τον αναγνώστη Πέτρο, έναν οπαδό αυτής της Εκκλησίας, παρακολουθούσαν αυτή τη γυναίκα να επιστρέφει σπίτι της, γυρνώντας από κάπου.
Την κατέβασαν με τη βία από την άμαξά της, την μετέφεραν στην Εκκλησία που ονομαζόταν Καισάρειον, την γύμνωσαν εντελώς, της έσκισαν το δέρμα και έκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά κοχύλια μέχρι που ξεψύχησε, διαμέλισαν το σώμα της, έφεραν τα μέλη της σε ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρον και τα έκαψαν».
Ο θάνατος της Υπατίας σηματοδοτεί, σύμφωνα με την Καθλίν Γουάιντερ, καθηγήτρια Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Μίσιγκαν, το τέλος της κλασικής αρχαιότητας, ενώ για αιώνες οι επιστήμες σχεδόν θα σταματήσουν να εξελίσσονται, με την Ευρώπη να εισέρχεται στον σκοτεινό Μεσαίωνα.
Η δολοφονία της φιλοσόφου από Παραβαλάνους, φανατικούς μοναχούς της Εκκλησίας του Αγ. Κυρίλλου της Ιερουσαλήμ, δε γνωρίζουμε μέχρι σήμερα αν, όπως υπονοούν πηγές της εποχής, είχε διαταχθεί από τον Κύριλλο –κάτι που η Εκκλησία αρνείται κατηγορηματικά.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι η έρευνα που ζήτησε από τη Ρώμη ο Ορέστης πριν παραιτηθεί παρακωλύθηκε επανειλημμένως, ενώ στο τέλος ο επίσκοπος ισχυρίστηκε ότι η Υπατία ήταν ζωντανή και ζούσε στην Αθήνα. Από τα γραπτά του, πάντως, μαθαίνουμε ότι θεωρούσε τη φιλοσοφία «ελληνιστική βλακεία» και πως πίστευε ότι η γυναίκα «υποταγμένη και παραδομένη στην υπακοή προς τον Θεό, οφείλει να αφοσιώνεται στη γέννηση παιδιών».
Κύριλλος Αλεξανδρείας
Ο Κύριλλος αγιοποιήθηκε και τιμάται στις 18 Ιανουαρίου, ενώ τα τελευταία χρόνια η Ορθόδοξη Εκκλησία προσπάθησε να παρουσιάσει την Υπατία ως χριστιανή που ήθελε, αλλά δεν πρόλαβε να βαπτιστεί, ταυτίζοντάς την με την Αγία Αικατερίνη, γεγονός όμως που δεν επιβεβαιώνεται από καμία ιστορική πηγή.
Τα γραπτά της Υπατίας καταστράφηκαν στην πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, αντλούμε ωστόσο πληροφορίες για το έργο της από σύγχρονούς της συγγραφείς. Έγραψε για την Αριθμητική του Διόφαντου, τον Αστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου και τις Κωνικές Τομές του Απολλώνιου και ενδέχεται κομμάτια του έργου της να περιλαμβάνονται στις πραγματείες του πατέρα της, Θέωνα.
Από την αλληλογραφία της με τον μαθητή της Συνέσιο τον Κυρηναίο φαίνεται ότι γνώριζε τον τρόπο κατασκευής του αστρολάβου, αλλά και του υδροσκοπίου. Στην ιστορία των επιστημών για δεκαπέντε αιώνες είναι η μοναδική γυναίκα που συναντάμε και η πρώτη που δίδαξε δημόσια, αποτελώντας αδιαμφισβήτητο σύμβολο της ισότητας των φύλων, ούσα ταυτόχρονα και μάρτυρας της γνώσης.
Δεν είναι εξάλλου λίγες οι φορές, μέχρι και σήμερα, που είναι η μόνη γυναίκα που αναφέρεται στην ιστορία της αστρονομίας και των μαθηματικών. Στην περίφημη «Εγκυκλοπαίδεια» που εξέδωσαν το 1751 ο Ντιντερό με τον Ντ΄Αλαμπέρ, η Υπατία εξυμνείται ως πρόδρομος του Διαφωτισμού, ενώ ο σύγχρονός της επιγραμματοποιός Παλλαδάς θα γράψει γι΄αυτήν στον «Ύμνο εις την Υπατίαν»:
To άγαλμα της Υπατίας στο πανεπιστήμιο της Βιέννης
«Στην Υπατία, που στην λάμψη σου, στα λόγια σου κλίνω γόνυ και υψώνω το βλέμμα μου προς τον έναστρο ουρανό του πνεύματός σου. Γιατί προς τον ουρανό τοξεύει η πράξη σου, προς τον ουρανό οδηγεί των λόγων σου η ομορφιά, θεϊκή Υπατία. Ω συ των πνευματικών επιστημών υπέρλαμπρο αστέρι».
Είναι ευρύτερα γνωστό πως δίπλα ή κάτω από μία εκκλησία υπάρχουν τα ερείπια κάποιου αρχαίου ελληνικού ναού. Σε αρκετές, μάλιστα περιπτώσεις, οι ίδιοι οι αρχαίοι ναοί έχουν μετατραπεί σε χριστιανικές εκκλησίες. Όποιον ιερέα κι αν ρωτήσουμε γιατί χτίστηκαν χριστιανικοί ναοί πάνω σε αρχαίους ναούς και ιερά θα μας πει πως ήθελαν να «εξαγνίσουν» το χώρο από την «ειδωλολατρεία» των «Ελλήνων». Αυτό, ίσως, είναι η μισή αλήθεια. Πιθανότερο είναι πως ήθελαν να «ελέγξουν» ή να «εκμεταλλευτούν» την δύναμη των αρχαίων ιερών. Εξάλλου είναι γνωστό και επιβεβαιωμένο ότι οι αρχαίοι ναοί ήταν ιδρυμένοι πάνω σε ειδικές τοποθεσίες οι οποίες πρόφεραν ηρεμία, γαλήνη, ίαση.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ: » Άραγε ποιοι άλλοι, (αν όχι οι ίδιοι οι Έλληνες), είναι υπεύθυνοι για τις περισσότερες από τις ακόλουθες καταστροφές ειδωλολατρικών ναών; Αυτές οι καταστροφές γιατί δεν ενοχλούν τους Έλληνες»;
Είναι ευρύτερα γνωστό πως δίπλα ή κάτω από μία εκκλησία υπάρχουν τα ερείπια κάποιου αρχαίου ελληνικού ναού. Σε αρκετές, μάλιστα περιπτώσεις
OΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΙΣΧΥΡΙΖΟΝΤΑΙ ΟΤΙ ΜΟΝΟ
ΛΙΓΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΚΑΤΕΣΤΡΕΨΑΝ.
ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΛΕΝΕ, ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΦΤΗΚΑΝ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ.
ΔΗΛΑΔΗ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ: ΑΦΟΥ ΣΦΑΓΙΑΣΑΝ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ, ΜΕΤΑ ΛΕΝΕ ΟΤΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΑΝ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΟΥΣ…
«Η μετατροπή των αρχαίων ελληνικών ναών και ιερών σε εκκλησίες στον ελλαδικό χώρο κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο». 2011.
Ηλιόπουλος Δημήτριος Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών. Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Διαχείρισης Πολιτισμικών Αγαθών ΣΤΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΩΝ, ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΗΡΩΩΝ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ (4ΟΣ-6ΟΣ ΑΙΩΝΕΣ) ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ. ΣΗΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΟΡΡΕΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΓΡΑΠΤΩΝ ΠΗΓΩΝ ΚΑΙ ΤΙΣ ΣΥΝΗΘΩΣ ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ. ΕΞΕΤΑΖΕΤΑΙ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ Η ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΚΑΤΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ.
Η ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΝΟΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥ ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ ΠΟΥ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΑΝ ΣΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΗΝ ΕΞΑΓΩΓΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΗ ΑΥΤΗ, ΤΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ, ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΠΡΩΙΜΟΥΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ. ΕΠΙΣΗΣ, ΔΙΕΡΕΥΝΑΤΑΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ, ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΜΕΣΟΛΑΒΗΣΕ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΔΥΟ ΑΥΤΩΝ ΦΑΣΕΩΝ.
Τα ακόλουθα στοιχεία προέρχονται από το: «Αρχαίοι Ελληνικοί Ναοί» του T.
Spawforth, εκδ. Ελευθερουδάκη, 2006.
Ο συγγραφέας είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας
μέρος σε πολλές ανασκαφές στον ελληνικό χώρο. Στην Ποσειδωνία της Ιταλίας, ο ναός της Ήρας «τον 1ο αιώνα π.Χ. είχε εγκαταλειφθεί και χρησιμοποιούνταν ως πηγή οικοδομικού υλικού» (σελ. 112). Στην Ποσειδωνία (Φότσε ντελ Σέλε), το αγροτικό ιερό της Ήρας «επέζησε μέχρι τον 2ο αιώνα μ.Χ.» (σελ. 115) και μετά εγκαταλείφθηκε.
Στο Ιππώνιο (Vibo Valenzia) της Ιταλίας, το οποίο επαναποικίστηκε από τη Ρώμη το 192 π.Χ., οι Ρωμαίοι άποικοι «χρησιμοποίησαν το ναό ως λατομείο» (σελ. 116).
Στην Κρίμισα της Ιταλίας, ο ναός του Απόλλωνα Αλαίου καταστράφηκε «κατά τις πολεμικές συρράξεις του 3ου αι. π.Χ.» (σ. 119).
Στο Μεταπόντιο της Ιταλίας, τρεις ναοί «είχαν καταστραφεί ήδη από τον πρώιμο 3ο αιώνα π.Χ.» (σ. 119). Ο ναός της Ήρας (Tavole Palatine) «ήταν ερειπωμένος τους ρωμαϊκούς χρόνους» (σ. 120).
Στις Συρακούσες της Σικελίας, ένας ιωνικός ναός «δεν ολοκληρώθηκε ποτέ» (σ. 122).
Στον Ακράγαντα της Σικελίας, ο ναός του Δία έμεινε ημιτελής «με την καταστροφή του 406 π.Χ.» (σ. 127).
Στον Σελινούντα της Σικελίας, ο ναός C καταστράφηκε από τους Καρχηδόνιους το 250 π.Χ. (σ. 128).
Στον Σελινούντα της Σικελίας, ο ναός D «είχε σταματήσει να χρησιμοποιείται ήδη από τον 3ο αιώνα π.Χ.» (σ. 130).
Στην Έγεστα της Σικελίας, ο ναός έμεινε ημιτελής (σ. 132).
Στην Ιμέρα της Σικελίας, ο ναός καταστράφηκε από τους Συρακούσιους το 409 π.Χ. (σ. 132).
Στην Αγορά της Αθήνας, ο ναός του Άρη είχε γκρεμιστεί και μέλη του βρέθηκαν ενσωματωμένα στο τείχος της πόλης το οποίο χτίστηκε περίπου στα 280 μ.Χ. (σ. 136).
Στην Παλλήνη, η ανοδομή ενός ναού μεταφέρθηκε στην Αγορά για το κτίσιμο του ναού του Άρη (σ. 144).
Στο Σούνιο, ο εκεί ναός του Ποσειδώνα «ενδέχεται να περιλαμβάνεται σε εκείνους που κατέστρεψε ο Φίλιππος Ε’ της Μακεδονίας το 200 π.Χ.» (σ. 146).
Στο Σούνιο, ο ναός της Σουνιάδας Αθηνάς «πρέπει να καταστράφηκε από τον Φίλιππο Ε’ και κατόπιν να εγκαταλείφθηκε. Τον 1ο ή τον 2ο αιώνα μ.Χ. έξι κίονες του ναού μεταφέρθηκαν για δεύτερη χρήση στην αθηναϊκή Αγορά» (σ. 146).
Στο Θορικό της Αττικής, ένας δωρικός ναός του 425-400 π.Χ. έμεινε ημιτελής και «στους χρόνους της ρωμαϊκής κυριαρχίας έξι κίονες απέπλευσαν για να χρησιμοποιηθούν εκ νέου στην Αγορά της Αθήνας» (σ. 146).
Στο Άνω Μαζαράκι της Πελοποννήσου ο ναός της Άρτεμης «καταστράφηκε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ.» (σ. 150).
Στην αρχαία Ολυμπία, ο ναός της Ήρας «όταν η πόλη της Ολυμπίας οχυρώθηκε, γύρω στο 267 μ.Χ., το Ηραίο εγκαταλείφθηκε και η στέγη του κατέρρευσε μετά από σιεσμό λίγο πριν από το 400 μ.Χ.» (σ. 152).
Στην Αρχαία Ολυμπία, ο ναός της Μητρός (Μητρώον) «κατεδαφίστηκε, όταν η Ολυμπία οχυρώθηκε γύρω στο 267 μ.Χ.» (σ. 154).
Στη Γόρτυνα της Πελοποννήσου, η οικοδόμηση ενός ναού εγκαταλείφθηκε ίσως μετά το 362 π.Χ. (σ. 159).
Στη Νεμέα της Πελοποννήσου, υπήρχε το ιερό του Δία. «Τον 1ο αιώνα π.Χ. όμως, η εορτή είχε μεταφερθεί στο Άργος και όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε το ιερό, ο ναός του Δία είχε μείνει αστέγαστος και το άγαλμα του θεού είχε εξαφανιστεί» (σ. 161).
Στην Ερέτρια της Εύβοιας ο ναός του Απόλλωνα «τον 1ο αιώνα μ.Χ. είχε γίνει χώρος λατομείου» (σ. 166).
Στην Ερέτρια ο ναός του Διονύσου «υπέστη ζημιές κατά τη ρωμαϊκή δήωση της Ερέτριας το 198 π.Χ., αφού τρία από τα τρίγλυφά του χρησιμοποιήθηκαν εκ νέου στα τείχη της πόλης κατά την περίοδο εκείνη» (σ. 167).
Στη Λιβαδειά ένας ναός έμεινε ημιτελής, «είτε λόγω του μεγέθους είτε λόγω των διαδοχικών πολέμων», όπως λέει ο Παυσανίας (σ. 169).
Στην Καλυδώνα της Αιτωλίας, υπήρχε το ιερό της Άρτεμης Λαφρίας. Όταν η πόλη μεταφέρθηκε το 30 π.Χ. στην Πάτρα, «η ανωδομή του ναού ίσως αφαιρέθηκε ή μεταφέρθηκε κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους» (σ. 174).
Στην Στράτο της Ακαρνανίας, η οποία έπεσε σε παρακμή μετά το 30 π.Χ., υπήρχε ημιτελής ναός. «Το εσωτερικό πλακόστρωτο δάπεδο έχει υποστεί ζημιές από αρχαίο σεισμό» (σ. 175).
Στην Αμβρακία της Ηπείρου, η οποία παρήκμασε μετά το 30 π.Χ. υπήρχε ναός. Η θέση του «είχε ήδη μετατραπεί σε λατομείο κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους» (σ. 176).
Στη Πασσαρώνα της Ηπείρου υπήρχε ιερό του Άρειου Δία. «Κρίνοντας από ένα στρώμα θραυσμένων λίθων που επικάλυπτε τη θέση, ο ναός πρέπει να καταστράφηκε σκόπιμα, ίσως κατά τη ρωμαϊκή δήωση της Ηπείρου (167 π.Χ.)» (σ. 176).
Στην Τορώνη της Χαλκιδικής, «τον 2ο ή τον 1ο αιώνα π.Χ. πολλά θραύσματα από έναν πώρινο ναό του 6ου αιώνα π.Χ. πετάχτηκαν μέσα σε μια αρχαία δεξαμενή στο ακρωτήριο της Ληκύθου, ίσως από το ναό της Αθηνάς» (σ. 179).
Στη Νάξο υπήρχε ναός του Απόλλωνα. «Η λατρεία εγκαταλείφθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. Τα ερείπια μετασκευάστηκαν σε εκκλησία τον 5ο ή τον 6ο αιώνα μ.Χ.» (σ. 181).
Στη Σάμο υπήρχε ο ναός της Ήρας. «Τον 3ο αιώνα μ.Χ. είχε ήδη ξεκινήσει η αφαίρεση λίθων από το ναό» (σ. 184).
Στη Σάμο, υπήρχε άγνωστης θεότητας ναός. «Στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους ο ναός είχε ερειπωθεί, ενώ κατά την ύστερη αρχαιότητα οικοδομήθηκε στο ίδιο σημείο ένα είδος κατασκευής» (σ. 185).
Στην Πριήνη της Μ. Ασίας υπήρχε ναός της Αθηνάς. «Ένα στρώμα στάχτης δείχνει ότι τα ξύλινα μέρη του ναού κάηκαν, ίσως κατά τον ύστερο 3ο αιώνα μ.Χ. Λίγο αργότερα η λίθινη ανωδομή κατέρρευσε από σεισμό» (σ. 203).
Στη Μίλητο υπήρχε ναός της Αθηνάς. «Η συστηματική λεηλασία του οικοδομικού υλικού ξεκίνησε από την καταστροφή της Μιλήτου από τους Πέρσες» (σ. 204).
Στα Μύλασα της Μ. Ασίας ο ναός της Ρώμης και του Αυγούστου «καταστράφηκε ολοσχερώς λίγο πριν από το 1765, προκειμένου να οικοδομηθεί ένα τζαμί» (σ. 210).
Στην Απολλωνία της Αφρικής υπήρχε ναός, ο οποίος «παρέμεινε σε χρήση μέχρι τον 2ο αιώνα μ.Χ.» (σ. 227).
Στην Κόρινθο, ο ναός Ε (αυτοκρατορική λατρεία) «καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο 350 μ.Χ.» (σ. 162).
Στην Εύρωμο της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Δία Λειψηνού, ημιτελής. «Η ξύλινη στέγη του κατέρρευσε μετά από πυρκαγιά που ξέσπασε κατά την ύστερη αρχαιότητα. Περεταίρω ζημιές έχουν προκαλέσει στο κτίσμα οι σεισμοί» (σ. 209).
Στη Λάβρανδα της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Δία. «Σε βυζαντινά κτίσματα έχουν χρησιμοποιηθεί λίθοι από το ναό, που ίσως καταστράφηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά που έπληξε το ιερό τον 4ο αιώνα μ.Χ.» (σ. 209).
Στο Ραμνούντα της Αττικής «ο ναός και το άγαλμα καταστράφηκαν σκόπιμα στην ύστερη αρχαιότητα» (σ. 147).
Στις Βάσσες της Πελοποννήσου, ο ναός του Απόλλωνα «στους πρώιμους μεσαιωνικούς χρόνους υπέστη βανδαλισμούς για την απόσπαση των μεταλλικών συνδέσμων του, με συνέπεια την πτώση της στέγης και των τοίχων» (σ. 158).
Στα Ίσθμια της Κορίνθου υπήρχε ναός του Ποσειδώνα, που «κατεδαφίστηκε πιθανόν τον 6ο αιώνα μ.Χ., για να κτιστεί το κοντινό ιουστινιάνειο διίσθμιο τείχος» (σ. 162).
Στην Υάμπολη της Φωκίδας, όπου υπήρχε ναός, «ο χώρος και η λατρεία εγκαταλείφθηκαν κατά το 350-400 μ.Χ., όταν ο κυρίως ναός υπέστη σοβαρές ζημιές, πιθανόν από χριστιανούς. Από τότε η θέση επιβίωσε ως λατομείο έτοιμου οικοδομικού υλικού» (σ. 170).
Στη Χίο υπήρχε ο ναός του Απόλλωνα Φαναίου. «Ο ναός είχε καταστραφεί ήδη από τον 6ο αιώνα μ.Χ., όταν μια τρίκλιτη βασιλική κτίστηκε στα θεμέλιά του. Η παρουσία στο χώρο ασβεστοκαμίνων αποκαλύπτει και την τύχη μεγάλου τμήματος της ανωδομής του» (σ. 186).
Στο Μέσσον της Λέσβου υπήρχε ναός των Δία, Διόνυσου και της αιολικής θεάς. «Μια ερειπωμένη σήμερα εκκλησία, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν πολλοί αρχαίοι λίθοι, κτίστηκε επάνω από το ναό τον 5ο– 7ο αιώνα μ.Χ.» (σ. 186).
Στην Κλάρο της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Απόλλωνα. «Στην ύστερη αρχαιότητα κατέστρεψαν το ναό για να αποσπάσουν τα μάρμαρά του. Πολλοί λιθόπλινθοι μεταφέρθηκαν στην κοντινή ακτή, αλλά αρκετοί βρίσκονται στο χώρο» (σ. 197)
Στην Έφεσο υπήρχε κορινθιακός ναός. «Γύρω στο 400 μ.Χ. ο ναός καταστράφηκε, προφανώς από χριστιανούς ζηλωτές» (σ. 200).
Στην Ξάνθο της Μ. Ασίας, υπήρχε ναός του Απόλλωνα. «Οι κυνηγοί μετάλλων επιτάχυναν την καταστροφή του ναού» (σ. 215).
Στην Σίδη της Μ. Ασίαςυπήρχαν ναοί της Αθηνάς και του Απόλλωνα. «Η καταστροφή ξεκίνησε κατά την ύστερη αρχαιότητα, όταν ο χώρος μετατράπηκε σε προαύλιο μιας μεγάλης εκκλησίας» (σ. 216).
Στην Ελεούσα-Σεβαστή της Μ. Ασίας υπήρχε ναός της Αφροδίτης. «Ένα εκκλησάκι κτίστηκε μέσα στο ναό γύρω στο 500 μ.Χ.» (σ. 217).
Στη Σέλγη της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Δία. «Μετά τον 4ο αιώνα μ.Χ. μια παλαιοχριστιανική βασιλική κτίστηκε επάνω στην κρηπίδα του κατεστραμμένου ναού» (σ. 223).
Στη Σελεύκεια Πιερίας της Συρίας υπήρχε ναός που «λειτούργησε μέχρι το 150 μ.Χ. Μεγάλο μέρος του οικοδομικού υλικού χρησιμοποιήθηκε ξανά σε κοντινούς πύργους νεότερων χρόνων, ενώ ο ναός μετασκευάστηκε σε οχυρωματικό έργο» (σ. 224).
Στη Μεγάλη Ερμούπολη της Αιγύπτου υπήρχε ναός. «Φαίνεται ότι παρέμεινε σε χρήση μέχρι τη στιγμή που κατεδαφίστηκε για να οικοδομηθεί η βασιλική» (σ. 225).
Στις Άκρες της Σικελίας δωρικός ναός «στην ύστερη αρχαιότητα είχε μετατραπεί σε λατομείο» (σ. 125).
Στην Αίγινα, ο ναός του Απόλλωνα «κατά το μεσαίωνα απογυμνώθηκε για την επαναχρησιμοποίηση των λίθων του. Η θεμελίωση αφαιρέθηκε τον 19ο αιώνα, για να κτιστεί η προκυμαία της σύγχρονης πόλης της Αίγινας» (σ. 148).
Στις Πλαταιές, από το 307 μ.Χ. «από τότε και στο εξής ο ναός χρησίμευσε ως πηγή έτοιμου οικοδομικού υλικού» (σ. 168).
Στην Κέρκυρα, υπήρχε δωρικός ναός της Ακραίας Ήρας. «Στους μεσαιωνικούς και ενετικούς χρόνους ο ναός υπέστη συστηματική αφαίμαξη του οικοδομικού του υλικού» (σ. 177).
Στην Πέργαμο της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Δία και του Τραϊανού. «Από το τέλος της αρχαιότητας τα υλικά του οδηγήθηκαν στις ασβεστοκαμίνους» (σ. 192).
Στις Σάρδεις της Μ. Ασίας υπήρχε ναός της Άρτεμης. «Γύρω στο 600 μ.Χ. πολλοί λιθόπλινθοι θρυμματίστηκαν, για να πάρουν το δρόμο τους για τα καμίνια της περιοχής. Οι κατολισθήσεις που ακολούθησαν έθαψαν το μεγαλύτερο μέρος από ό,τι απέμεινε» (σ. 194).
Στην Έφεσο ο ναός των Ρωμαίων αυτοκρατόρων «καταληστεύτηκε ώς τα θεμέλια ήδη από την ύστερη αρχαιότητα» (σ. 200).
Στους Δελφούς, ο ναός του Απόλλωνα «αφού επέζησε και μετά την έλευση του Χριστιανισμού, εγκαταλείφθηκε τελικά κατά τη διάρκεια των σλαβικών επιδρομών (ύστερος 6ος αιώνας μ.Χ.)» (σ. 171).
η
Στην Ιταλία, στη Ρώμη, ο ναός της Αφροδίτης «το 847-53 είχε καταστραφεί, πιθανόν από σεισμό» (σ. 120).
Στον Σελινούντα της Σικελίας, το ναό του Απόλλωνα (G) «ένας σεισμός τον μετέτρεψε σε χαοτικό σωρό λίθων» (σ. 131).
Στην Αρχαία Ολυμπία, στο ναό του Δία, «οι κίονες γκρεμίστηκαν από σεισμό κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα μ.Χ.» (σ. 154).
Στο Μάκιστον της Πελοποννήσου, ο ναός της Αθηνάς μετά από καταστροφή από σεισμό μετατράπηκε σε λατομείο (σ. 154).
Στην Τεγέα της Πελοποννήσου υπήρχε ο ναός της Αθηνάς Αλέας. «Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ένας σεισμός κατεδάφισε το ναό και μια βυζαντινή εκκλησία ιδρύθηκε στα ερείπιά του» (σ. 160).
Στην Κόρινθο, ο ναός του Απόλλωνα «ίσως καταστράφηκε από σεισμό κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ. και κατόπιν ο χώρος μετατράπηκε σε λατομείο» (σ. 162).
Στην Επίδαυρο, ο ναός του Ασκληπιού «μάλλον κατέρρευσε από σεισμό τον 6ο αιώνα μ.Χ.» (σ. 165).
Στα Δίδυμα της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Απόλλωνα. «Εκεί κτίστηκε μια επισκοπική εκκλησία τον 5ο ή τον 6ο αιώνα μ.Χ. και αργότερα μια δεύτερη. Το 1495 ένας μεγάλος σεισμός άφησε όρθιους μόνο τρεις κίονες» (σ. 207).
Στη Στρατονίκεια της Μ. Ασίας υπήρχε ναός της Εκάτης, ο οποίος «κατέρρευσε λόγω σεισμού» (σ. 212).
Στην Κάσταβο της Μ. Ασίας υπήρχε ναός της Ημιθέας. «Στις τελευταίες μέρες του ναού η ανωδομή κατέρρευσε από μόνη της» (σ. 214).
Στην Κυρήνη της Αφρικής υπήρχε ναός του Δία. «Πριν από την τελική καταστροφή του ναού από σεισμό (πιθανόν το 365 μ.Χ.) έγιναν περεταίρω επισκευές. Στην καταστροφή συνέβαλαν και εμπρηστές – προφανώς οι ντόπιοι χριστιανοί –, οι οποίοι έσπασαν τα αγάλματα» (σ. 226).
Στην Ποσειδωνία της Ιταλίας, ο ναός της Αθηνάς μετατράπηκε σε εκκλησία (σ. 114).
Της Συρακούσες της Ιταλίας, ο ναός του Απόλλωνα «μετασκευάστηκε αργότερα σε νορμανδική εκκλησία» (σ. 122).
Της Συρακούσες της Σικελίας, ο ναός της Αθηνάς είχε μετασκευαστεί σε εκκλησία «γύρω στο 600 μ.Χ.» (σ. 123).
Στον Ακράγαντα της Σικελίας δωρικός ναός Ε είχε μετασκευαστεί σε εκκλησία (σ. 126).
Στον Ακράγαντα της Σικελίας, ο ναός της Ομόνοιας μετατράπηκε σε εκκλησία (σ. 126).
Στην Αθήνα ο ναός του Ηφαίστου μετατράπηκε σε εκκλησία (σ. 138).
Στην Ακρόπολη της Αθήνας, ο Παρθενώνας, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 267 της «ποτέ δεν ανοικοδομήθηκε πλήρως. Αντί αυτού, μια νέα στέγη από πήλινα κεραμίδια (όχι πια μαρμάρινα) κάλυψε μόνο το σηκό» (σ. 142). Αργότερα μετατράπηκε σε εκκλησία.
Στην Ακρόπολη της Αθήνας, το Ερέχθειο μετατράπηκε σε εκκλησία (σ. 144).
Στη Σικυώνα της Πελοποννήσου, ο ιωνικού ρυθμού ναός «στην ύστερη αρχαιότητα μετασκευάστηκε σε εκκλησία» (σ. 164).
Στη Νύσα της Μ. Ασίας ο ναός του Πλούτωνα «μετασκευάστηκε αργότερα σε εκκλησία» (σ. 201).
Στην Αφροδισιάδα της Μ. Ασίας ο ναός της Αφροδίτης «μετατράπηκε πιθανόν τον 5ο αιώνα σε μια επιβλητική καθεδρική εκκλησία» (σ. 208).
Στην Ξάνθο της Μ. Ασίας υπήρχε ναός της Λητούς. «Η καταστροφή του ναού ξεκίνησε από την κλοπή των χάλκινων συνδέσμων των κιόνων. Ο κύριος ναός παρέμεινε όρθιος και μάλλον μετατράπηκε σε εκκλησία» (σ. 215).
Στη Σελεύκεια Καλυκάνδου της Μ. Ασίας υπήρχε ναός κορινθιακού τύπου, που «μάλλον μετασκευάστηκε σε εκκλησία» (σ. 216).
Στη Διοκαισάρεια της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Δία, που μετατράπηκε σε παλαιοχριστιανική εκκλησία (σ. 217).
Στην Άγκυρα της Μ. Ασίας υπήρχε ναός των ρωμαίων αυτοκρατόρων. «Τον 5ο αιώνα μ.Χ. μετασκευάστηκε σε εκκλησία» (σ. 218).
Στους Αιζανούς της Μ. Ασίας υπήρχε ναός του Δία. «Ό,τι είχε απομείνει από τον ήδη διαλυμένο ναό κατά τους πρώιμους χριστιανικούς χρόνους μετασκευάστηκε σε εκκλησία η οποία αργότερα καταστράφηκε από πυρκαγιά» (σ. 220).
Στη Σαγαλασσό της Μ. Ασίας, υπήρχε ναός του Απόλλωνα και των αυτοκρατόρων. «Τον 5ο ή τον 6ο αιώνα μετασκευάστηκε σε εκκλησία» (σ. 222).
Στην Ιταλία, στην Ποσειδωνία, ο ναός του Ποσειδώνα «διατηρείται σε εξαιρετική κατάσταση» (σ. 112).
Στην Αλίφειρα της Πελοποννήσου, στον εκεί δωρικό ναό της Αθηνάς, «κάποια στιγμή, αφότου ο ναός είχε καταρρεύσει, κτίστηκε στα θεμέλιά του ένα βυζαντινό παρεκκλήσι» (σ. 158).
Στην Περαιθηίδα της Πελοποννήσου, αναφορικά με τον εκεί δωρικό ναό, «σε νεότερους χρόνους τα ερείπια του ναού εντοιχίστηκαν σε μια εκκλησία» (σ. 159).
Στην Ερμιόνη της Πελοποννήσου, υπήρχε δωρικός ναός. «Επάνω στα θεμέλιά του οικοδομήθηκε μια μεσαιωνική εκκλησία» (σ. 160).
Στην Καλαύρεια της Πελοποννήσου, υπήρχε ιερό του Ποσειδώνα. «Σήμερα έχουν απομείνει λιγοστά ερείπια, ενώ πολλοί λιθόπλινθοί του εντοιχίστηκαν της εκκλησίες της γειτονικής Ύδρας» (σ. 160).
Στην Αίγινα, στο ναό της Αφαίας, «οι μετόπες που απουσιάζουν ίσως αφαιρέθηκαν ως έργα τέχνης ήδη από της ρωμαϊκούς χρόνους. Αργότερα, μεγάλο μέρος του ναού κατέρρευσε, εν μέρει εξαιτίας της κλοπής των μεταλλικών συνδέσμων του» (σ. 149).
Στο Άργος, για το ναό της Ήρας «οι τελευταίες ημέρες ζωής μένει ακόμα να ανασυσταθούν, πολλοί της από της λίθους του είναι εντοιχισμένοι σε κοντινές εκκλησίες» (σ. 164).
Στη Θάσο, από έναν ναό του Ηρακλή «στους μεσαιωνικούς χρόνους διατηρούνταν από το ναό μόνο τα μαρμάρινα θεμέλια, ενώ μέλη του χρησιμοποιήθηκαν σε ένα βυζαντινό ξωκλήσι» (σ. 179).
Στη Ρόδο, υπήρχε ναός του Δία Πολιέα και της Αθηνάς πολιάδας. «Και οι δυο ναοί προσέφεραν οικοδομικό υλικό για τα τείχη της μεσαιωνικής Ρόδου» (σ. 182).
Στην Κω υπήρχε ο ναός του Ασκληπιού. «Επάνω από τον πρόναο κτίστηκε αργότερα ένα βυζαντινό εκκλησάκι, σήμερα κατεστραμμένο. Στο δάπεδο του τελευταίου είχε διατηρηθεί το αρχαίο πλακώστροτο του ναού» (σ. 183).
Στη Νεάνδρεια της Μ. Ασίας υπήρχε αρχαϊκός ναός. «Ένα στρώμα στάχτης δείχνει ότι ο ναός κάηκε˙ στη συνέχεια ο χώρος μετατράπηκε σε λατομείο» (σ. 189).
Χριστιανικοί ναοί στη θέση των αρχαίων ναών της Αφροδίτης και της Εστίας, αλλά και σε κτήματα πλουσίων Αθηναίων. Ποια εκκλησία χτυπήθηκε από τον Μοροζίνι και σε ποια βρίσκονταν οι τάφοι των Παλαιολόγων…
ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΩΝ
Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΕΙΛΕΙΘΥΙΑΣ ΠΟΥ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΑ!
Αν ερευνήσουμε τα ονόματα των εκκλησιών και των αρχαίων ιερών, θα διαπιστώσουμε εύκολα, πως αυτοί που ονόμασαν τις εκκλησίες, πολύ απλά αντιστοίχισαν το όνομα που ήταν αφιερωμένος ο αρχαίος ναός με τον χριστιανικό άγιο που έχτισαν από πάνω του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αντικατάσταση του ονόματος αρχαίου ναού από Δήμητρα Χθονία σε Άγιο Δημήτριο. Όπου δηλαδή υπάρχει εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, έχει χτιστεί πάνω σε αρχαίο ναό της Δήμητρας Χθονίας. Το ίδιο συμβαίνει με τα πιο πολλά εκκλησάκια του προφήτη Ηλία που έχουν «αντικαταστήσει» τους αρχαίους ναούς του Απόλλωνα Ηλίου. Ή ακόμα και τα εκκλησάκια του Αγίου Γεωργίου έχουν πάρει τη θέση ναών και ιερών του Δία.
Οι εκκλησίες του Αγίου Πέτρου είναι κωδικοί που σχετίζονται με κάποιο «ειδικό» πέτρωμα ή ορυκτό στο υπέδαφος της εκκλησίας -πρώην αρχαίου ναού- με κάποιο πολύτιμο, ημιπολύτιμο λίθο ή ακόμα και «μαγικό» ή «μυθικό» λίθο (συνήθως Ερμές, Απόλλωνος Αυγιέου, ομφαλούς κλπ) τους οποίους, αν και «ειδωλολατρικής» προέλευσης η εκκλησία τους κρατά καλά φυλαγμένους στους κόλπους της.
Οι εκκλησίες με την ονομασία «Κοίμηση της Θεοτόκου» κωδικοποιούν την παρέμβαση του ιερατείου σε κάποια πύλη, είσοδο, σπηλιά κλπ που – φυσικά βρίσκεται από πάνω τους η συγκεκριμένη εκκλησία- «κοίμισαν» δηλαδή σφράγισαν και απομόνωσαν την όποια είσοδο από το ευρύ κοινό και τους πιστούς, συνήθως για προσωπική εκμετάλλευση ή για άλλους λόγους.
Το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άντρες, Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνα, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος». Αξίζει να προσέξουμε, πως το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άντρες, αλλά όχι για όλη την χερσόνησο, όπως συμβαίνει σήμερα, παρά μόνο γύρω από το ιερό. Στο ιερό κατοικούσαν μόνο γυναίκες, ιέρειες της θεάς, όπου και τελούσαν τα Μυστήρια της Αρτέμιδος από ανύπανδρες γυναίκες, όχι μόνο προς τιμή της αλλά και προς τιμή του Απόλλωνα και της Δάφνης.
Μια διαφορετική σημασία έχουν οι εκκλησίες Παναγία η Τρυπητή στο Αίγιο, Παναγία η Εκατονταπυλιανή στην Πάρο, Παναγία η Παραπορταριανή στην Μύκονο, η μονή Μέγα Σπήλαιο στα Καλάβρυτα κλπ. Όλες υποδηλώνουν πως βρίσκονται επάνω ή δίπλα σε ανοίγματα από σπηλιές, οι οποίες ναι μεν δεν έχουν σφραγιστεί, αλλά και πάλι οι περισσότερες δεν είναι προσβάσιμες για το κοινό.
Με σπηλιές, άλλου είδους, συνδέονται και οι εκκλησίες που έχουν το όνομα της Αγίας Παρασκευής και που σημαίνει ότι το κτίριο βρίσκεται «παρά Εκάβης» ή σχετίζεται με το όνομα των Καβείρων, οπότε η σύνθεση των λέξεων οδήγησε στην παραφθορά του Παρασκευή, ή πολύ απλά συνδύασαν το όνομα αυτό με τις σπηλιές της Εκάβης ή των Καβείρων, λόγω της ομοιότητας των ονομάτων.
Και στις δύο περιπτώσεις, η Εκάβη και οι Κάβειροι υπονοούν υποχθόνιους θεούς που βγαίνουν από την γη, μέσα από σπηλιές, γι αυτό και στην συγκεκριμένη είσοδο ήρθε και χτίστηκε η εκκλησία της αγίας Παρασκευής, για να εμποδίσει την έξοδό τους..
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΟΥ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ ΥΠΟΓΕΙΩΣ
Πολλές εκκλησίες, κυρίως βυζαντινές και των πρώτων χριστιανικών χρόνων έχουν χτιστεί πάνω σε αρχαία ιερά και ναούς που αυτά είχαν πρόσβαση σε υπόγειες στοές που επικοινωνούσαν με άλλα συστήματα στοών και έφταναν τελικά να επικοινωνούν με άλλους ναούς ή τοποθεσίες.
Τέτοια παραδείγματα έχουμε στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης, με το λιγότερο τέσσερις υπόγειες διαδρομές που η μία από αυτές καταλήγει στις κατακόμβες του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου απέναντι από την Αγία Σοφία, και η άλλη στα κάστρα. Τον Άι Γιάννη τον Πρόδομο πολλοί τον ξέρουν και ως Αι Γιάννη τον Υπόγειο.
Στην Σύρο, η ορθόδοξη εκκλησία Κοίμησης της Θεοτόκου και η οποία είναι χτισμένη πάνω από τον αρχαίο ναό της Φρατρίας Αθηνάς, έχει ένα πολύπλοκο σύστημα στοών στα υπόγειά του και επικοινωνεί με άλλους ορθόδοξους αλλά και καθολικούς του νησιού.
Ήδη από τον 6ο μ.Χ. αιώνα ο Παρθενώνας βεβηλώνεται, ή αν θέλετε, μετατρέπεται σε χριστιανική εκκλησία της Παρθένου Μαρίας. Το 1204, η εκκλησία αυτή μετατρέπεται σε φράγκικη, ενώ μερικούς αιώνες μετά, ο τουρκικός ζυγός επεμβαίνει και αλλάζει το σκηνικό σύμφωνα με τα δικά του θρησκευτικά δεδομένα. Στα 1456 ο Παρθενώνας γίνεται τούρκικο τζαμί. Διάφοροι χώροι της Ακρόπολης αλλάζουν και γίνονται χριστιανικοί. Για παράδειγμα μία σπηλιά που βρίσκεται πάνω από το θέατρο μετατρέπεται και αφιερώνεται στην Παναγία την Χρυσοσπηλιώτισα. Το Ασκληπιείο αλλάζει σε ναό των Αγίων Αναργύρων. Η Αρχαία Κρήνη, όπως και κάθε πηγή που για τους αρχαίους -όπως και σήμερα είναι παραδεκτό – είχε θαυματουργές ιδιότητες, αν και καθόλα «ειδωλολατρικής» έμπνευσης γίνεται Αγίασμα, για τις ίδιες, φυσικά, ιαματικές ιδιότητες. Απέναντι από την Ακρόπολη υπάρχει ο λόφος που βρίσκεται το αστεροσκοπείο. Παλιά λεγόταν λόφος των Νυμφών επειδή εκεί υπήρχε ιερό τους. Στο ίδιο πιθανόν μέρος, ή πολύ κοντά υπάρχει σήμερα ο ναός της Αγ. Φωτεινής.
ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ ΠΑΝΩ Ή ΔΙΠΛΑ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΙΕΡΑ
Όταν δεν τους «σκέπαζαν» με χριστιανικούς ή όταν δεν τους γκρέμιζαν εκ θεμελίων, κι όταν δεν μπορούσαν να τους καταστρέψουν, τότε πολύ απλά τους μόλυναν. Έπρεπε να μολυνθεί το αρχαίο ιερό, αφού δεν μπορούσαν αλλιώς οι χριστιανοί να «κλέψουν» την δύναμη του τόπου. Ο πιο απλώς και πιο εύκολος τρόπος για να μολύνουν ήταν με την ίδρυση και τοποθέτηση στην κατάλληλη θέση ενός νεκροταφείου, όπως εκείνο που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη κολλημένο στην πλευρά ιερού ναού του Απόλλωνος στους Δελφούς ή εκείνο που επίσης ανακαλύφθηκε στον χώρο των Ιερών στην Νεμέα.
Μια άλλη οπτική για τις Εκκλησίες και τα αρχαία Μνημεία!. Στην Αθήνα και στην οδό Μητροπόλεως έξω από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης. Αν και μικρό κάτω από την εκκλησία υπάρχουν μεγάλα υπόγεια με στοές που οδηγούν σε διάφορες κατευθύνσεις. Η Αγία Δύναμη είναι χτισμένη πάνω σε αρχαίο ιερό των Ιλισιάδων Μουσών.
ΑΚΡΟΠΟΛΗ
Ήδη από τον 6ο μ.Χ. αιώνα ο Παρθενώνας μετατρέπεται σε χριστιανική εκκλησία της Παρθένου Μαρίας. Το 1204, η εκκλησία αυτή μετατρέπεται σε φράγκικη, ενώ μερικούς αιώνες μετά, ο τουρκικός ζυγός επεμβαίνει και αλλάζει το σκηνικό σύμφωνα με τα δικά του θρησκευτικά δεδομένα. Στα 1456 ο Παρθενώνας γίνεται τούρκικο τζαμί.
Διάφοροι χώροι της Ακρόπολης αλλάζουν και γίνονται χριστιανικοί. Για παράδειγμα μία σπηλιά που βρίσκεται πάνω από το θέατρο μετατρέπεται και αφιερώνεται στην Παναγία την Χρυσοσπηλιώτισα. Το Ασκληπιείο αλλάζει σε ναό των Αγίων Αναργύρων. Η Αρχαία Κρήνη, όπως και κάθε πηγή που για τους αρχαίους – όπως και σήμερα είναι παραδεκτό – είχε θαυματουργές ιδιότητες, αν και καθόλα «ειδωλολατρικής» έμπνευσης γίνεται Αγίασμα, για τις ίδιες, φυσικά, ιαματικές ιδιότητες.
Απέναντι από την Ακρόπολη υπάρχει ο λόφος που βρίσκεται το αστεροσκοπείο. Παλιά λεγόταν λόφος των Νυμφών επειδή εκεί υπήρχε ιερό τους. Στο ίδιο πιθανόν μέρος, ή πολύ κοντά υπάρχει σήμερα ο ναός της Αγ. Φωτεινής.
ΘΗΣΕΙΟ
Το «Θησείο» δεν είναι ναός του Θησέα όπως πίστευαν παλιά, αλλά από τη στιγμή που έδωσε το όνομά του σε ολόκληρη την περιοχή, το λάθος δεν αναιρείται εύκολα. Σήμερα οι αρχαιολόγοι είναι πεπεισμένοι πως ο ναός αυτός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά Εργάνη και τον Ήφαιστο, θεούς των τεχνιτών.
Μεταξύ 6ου και 8ου αιώνα σφραγίστηκε η είσοδος του πρόναου για να γίνει εκεί το Ιερό Βήμα. Στον τοίχο του προδόμου ανοίχτηκε η κύρια είσοδος της εκκλησίας. Στην βόρεια πλευρά ανοίχτηκε μικρή πόρτα (σήμερα είναι κλειστή με παράταιρο τρόπο). Πιθανότατα, ανοίχτηκαν τρεις ακόμα πλάγιες πόρτες μετά το έτος 979, οπότε και έγινε η εικονογράφηση των εξωτερικών τοίχων. Στα τέλη του 10ου ή κατά τις αρχές του 11ου αιώνα, έγινε ριζική ανακαίνιση της εκκλησίας με δαπάνες πιθανότατα του Βυζαντινού αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου.
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το Θησείο μετατράπηκε σε λατινική εκκλησία. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, περιήλθε πάλι στους Έλληνες ως εκκλησία, αλλά επιτρεπόταν μόνο μία φορά τον χρόνο, στις 23 Απριλίου του Αγίου Γεωργίου, να λειτουργούν. Το 1836 το Θησείο γίνεται αποθήκη και μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, ξανά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου μέχρι το 1835, οπότε και μετατράπηκε σε προσωρινό αρχαιολογικό μουσείο και αργότερα σε αποθήκη αρχαιοτήτων.
Το 1936 και με απόφαση του αρχαιολογικού συμβουλίου γκρεμίστηκαν οι μεταγενέστεροι τοίχοι με τους οποίους φρασσόταν ο πρόναος αναστυλώθηκαν και συμπληρώθηκαν οι δύο κίονες, οι χριστιανικές τοιχογραφίες και αγιογραφίες αφαιρέθηκαν.
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΙΕΡΑ
Στην Αθήνα και στην οδό Μητροπόλεως έξω από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης. Αν και μικρό κάτω από την εκκλησία υπάρχουν μεγάλα υπόγεια με στοές που οδηγούν σε διάφορες κατευθύνσεις. Η Αγία Δύναμη είναι χτισμένη πάνω σε αρχαίο ιερό των Ιλισιάδων Μουσών.
Στον ίδιο δρόμο, λίγο πιο πέρα και κάτω από την Μητρόπολη των Αθηνών, ή πολύ κοντά της, βρισκόταν ο ναός της Υπερβόρειας Ειλείθυιας, προστάτιδας του τοκετού. Η Ειλείθυια είχε ταξιδέψει στην Δήλο για βοηθήσει την Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος, για να γεννήσει. Είναι γνωστή και ως Άρτεμις Ειλείθυια.
Στην οδό Ευριπίδους υπάρχει το εκκλησάκι του Αϊ-Γιάννη του Πρόδρομου, γνωστό και ως Αϊ Γιάννη της Κολώνας, διότι μέσα στην εκκλησία, στον χώρο του ιερού και στο αριστερό του μέρος υπάρχει αρχαίος κορινθιακός κίονας, ο οποίος βγαίνει πάνω από τα κεραμίδια της εκκλησίας. Στην βάση της κολόνας, οι παλιοί Αθηναίοι έδεναν πολύχρωμα νήματα και κορδέλες, για να γιατρέψει ο Άι-Γιάννης τις αρρώστιες τους. Πρόκειται για ένα εντελώς αρχαίο «ειδωλολατρικό» συνήθειο που έκαναν σε αντίστοιχα μέρη για να ζητήσουν προστασία από τον Απόλλωνα Αυγιέα.
Λίγο πιο πέρα από τις Στήλες του Ολυμπίου Διός, υπάρχει ένα κοίλωμα που στην παλιότερη Αθήνα ήταν γνωστό ως Βατραχονήσι. Εκεί που βρίσκεται σήμερα το εκκλησάκι της Αγίας Φωτεινής, υπήρχε βωμός των Ιλισιάδων. Από εκεί περνούσε ο ποταμός Ιλισσός, όπου και η Κρήνη Καλλιρόη, πηγή που έπαιρναν νερό οι αρχαίες Αθηναίες κόρες για να χρησιμοποιήσουν στις τελετές του γάμου.
Στο αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού, επί της οδού Πειραιώς και Ιεράς Οδού, υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Τριάδος που βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο.
Αν ακολουθήσουμε την Ιερά Οδό από τον Κεραμεικό στα τέσσερα περίπου χιλιόμετρα θα συναντήσουμε ένα εκκλησάκι. του Αγ. Σάββα. Εκεί, σύμφωνα διάφορες ιστορικές πηγές, επιγραφές και άλλες, υπήρχε μία ιερή συκιά. Αυτό, βέβαια, μας το επιβεβαιώνει και ο Παυσανίας: «Υπάρχει επίσης βωμός του Ζεφύρου και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης, όπου τιμώνται μαζί και η Αθηνά και ο Ποσειδών. Στο μέρος αυτό λένε πως ο Φύταλος είχε δεχτεί στο σπίτι του τη Δήμητρα και πως η θεά τους έδωσε σ αντάλλαγμα το οπωροφόρο δέντρο της συκιάς.»
Ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο της Ιεράς Οδού, φτάνουμε στο Δαφνί, ο ναός της Παναγίας είναι χτισμένος πάνω στα ερείπια του ελληνικού ναού του Απόλλωνος Δαφναίου.
Στην Ελευσίνα υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ζαχαρία, η οποία είναι χτισμένη ακριβώς πάνω στα ερείπια βυζαντινής που και αυτή είχε χτιστεί ακριβώς πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού του Τριπτόλεμου. Εκεί κοντά άλλωστε βρέθηκε και το γνωστό ανάγλυφο με την Δήμητρα και την Κόρη που δίνουν στον Τριπτόλεμο τον καρπό του σίτου. Αλλά και στο αρχαίο τελεστήριο της Ελευσίνας έχει χτιστεί το βυζαντινό ναίδριο της Παναγίας.
Η μονή Καισαριανής και η μονή Αστερίου είναι χτισμένες πάνω σε αρχαίους ναούς και ιερά της Αρτέμιδος και των Καβείρων αντίστοιχα. Η μονή της Καισαριανής είναι του 10ου αιώνα και χτίστηκε πάνω σε παλαιότερη του 4ου μ.Χ. Η της Καισαριανής και Αστερίου επικοινωνούν μεταξύ τους με υπόγειες στοές καθώς και με άλλα υπόγεια μονοπάτια που οδηγούν σε άλλες αρχαίες ιερές τοποθεσίες.
Στο Μαρούσι, υπάρχει ένα εκκλησάκι ο Αι-Γιάννης, του 15ου αιώνα και ο οποίος έχει χτιστεί πάνω στα θεμέλια του προϋπάρχοντος αρχαίου ελληνικού ναού της Αρτέμιδος Αμαρυσίας.
Στην Άνω Γλυφάδα, έξω από την Αθήνα, υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Κόρακα, ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε αρχαίο ναό του Απόλλωνα. Αξίζει να τον επισκεφτείτε και να δείτε το εσωτερικό της εκκλησίας καθώς «κρύβει» πολλά από τον αρχαίο ναό.
Στην ευρύτερη περιοχή της Αττικής, υπάρχει η γνωστή σπηλιά της Πεντέλης που κατά τους αρχαίους θεωρούνταν «Αιπόλειο του Πανός» ή αλλιώς «Παναιπόλειο», δηλαδή ο Πόλος του Πάνα ή του Παντός. Τα διάφορα «υπερφυσικά» φαινόμενα στο σπήλαιο αλλά και στην γύρω περιοχή «δίνουν και παίρνουν» όπως και οι διάφορες θεωρίες γι αυτά. Ο τόπος εκεί φαίνεται να έχει κάποια ιδιαίτερη ενέργεια. Για τους λόγους αυτούς, προφανώς, αναγέρθηκε μικρή εκκλησία προκειμένου να «εξαγνίσει» τον τόπο ή να οικειοποιηθεί την ενέργεια της περιοχής.
Πεντέλη, άλλωστε, σύμφωνα με μία σύγχρονη εκτίμηση σημαίνει «Πύλη εν τω τέλη».
Κοντά στον Μαραθώνα υπάρχει η Μονή Βρανά. Είναι χτισμένη στο αρχαίο ιερό Δήμητρος Χθονίας. Μάλιστα, εκεί υπάρχει και κάτι το ιδιαίτερα χαρακτηριστικό. Η μονή είναι «εντοιχισμένη» σε μία σπηλιά, -σφραγίζοντας έτσι την πρόσβαση- από ορισμένο ύψος της οποίας στάζει μύρο. Το μύρο αυτό, βέβαια, είναι πλέον «άγιο» και «ιερό», αφού σε κανέναν από τους επισκέπτες και τους πιστούς, δεν πάει το μυαλό ότι το «αγιασμένο» αυτό μύρο προϋπήρχε της εκκλησίας, από τα «ειδωλολατρικά» χρόνια. Ανάλογο φαινόμενο υπάρχει σε αρκετές εκκλησίες όπως στην Αγία Παρασκευή Τεμπών.
Ας περάσουμε τώρα στην Πελοπόννησο και την αρχαία πόλη της Σικυώνας. Εκεί θα συναντήσουμε μία Φράγκικη εκκλησία του Ζαρακά, η οποία είναι χτισμένη ακριβώς δίπλα σε ναό της Αρτέμιδος.
Στην αρχαία πόλη Βούρα της ΒΔ Πελοποννήσου, στη σημερινή θέση Τρουπιά όπου βρίσκεται το μετόχι της μονής του Άγιου Σπηλαίου υπήρχε ιερό και μαντείο του Ηρακλή. Βρισκόταν μέσα στο σπήλαιο, όπου φυσικά και το άγαλμα του Ήρωα.
Η Παναγία η Χελιδονού στην Τράπεζα της παραλιακής Αχαίας είναι χτισμένη στα ερείπια αρχαίου ναού αφιερωμένου στην Γαία.
Το απόμερο γραφικό ερημοκλήσι της Οσιοπαρθενομάρτυρος Θεοδώρας της Πελοποννησίας, με την θαυμαστή, σαν από εξωτικό παραμύθι, δασοσκέπαστη οροφή της, στους πρόποδες του Τετραγίου όρους, τέσσερα περίπου χλμ από το χωριό Βάστα Μεγαλοπόλεως και σε υψόμετρο περί τα 860μ. Ενδέχεται να ανεγέρθη στα ερείπια ναού του τραγοπόδαρου αρχαίου θεού Πάνα -του σατανά κατά τους χριστιανούς. Χάλκινα αγαλματίδια που βρέθηκαν εκεί προ δεκαετιών ενισχύουν, χωρίς να επιβεβαιώνουν την εικασία αυτή.
Η εκκλησία όπου παντρεύτηκε ο ήρωας της επανάστασης Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στο χωριό Ζαρούχλα Αχαίας είναι χτισμένος επάνω στον ναό Καταθεσίου Αρτέμιδος.
Το γνωστό Ποντικόκαστρο είναι και αυτό χτισμένο πάνω σε αρχαίο ναό της Αρούρας Αρτέμιδος, όπου από κάτω υπάρχουν υπόγειες αρχαίες στοές και περάσματα.
Από το να γίνει εκκλησία δεν γλίτωσε ούτε το εργαστήριο του Φειδία, στο οποίο φιλοτέχνησε το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, ενός από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Πολύ παράξενο, που ένα απλό εργαστήρι, το οποίο δεν υπήρξε ούτε ιερό, ούτε λατρευτικός τόπος, ούτε κάτι άλλο, να γίνει εκκλησία. Στα ερείπια του εργαστηρίου χτίστηκε μια μεγάλη βυζαντινή εκκλησία από τον Θεοδόσιο τον Β΄.
Φτάνοντας στο Άργος, θα συναντήσουμε στους πρόποδες της κορυφής Ασπίδας το εκκλησάκι του Αγίου Ηλία. Είναι χτισμένο στα ερείπια του ιερού του Απόλλωνα και της Αθηνάς, που ήταν και μαντείο.
Στο Ελληνικό θα συναντήσουμε τα απομεινάρια μίας πυραμίδας, από τις ελάχιστες που έχουν διατηρηθεί σχεδόν σε ακέραια κατάσταση. Μερικά μέτρα δίπλα της υπάρχει και εκεί μία εκκλησία. Κι όμως ο τόπος δεν ήταν ιερός. Η πυραμίδα αυτή αποτελούσε κατά πάσα πιθανότητα φρυκτωρία. Τι λόγους είχε να χτιστεί εκεί εκκλησία;
Το ίδιο μπορούμε να αναρωτηθούμε για την εκκλησία της Επισκοπής η οποία βρίσκεται στο κοίλο του αρχαίου θεάτρου της Τεγέας.
Η αρχαία Τεγέα συνορεύει με την αρχαία Μαντίνεια στον αρχαιολογικό χώρο της οποίας υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Φωτεινής. Η εκκλησία αυτή είναι η παράξενη εκδοχή αρχιτεκτονικής χριστιανικού οικοδομήματος. Σε τίποτα δεν θυμίζει εκκλησία. Αυτό που είναι βέβαιο είναι πως βρίσκεται χτισμένη στα θεμέλια του ναού της Αρτέμιδος και χτίστηκε αποκλειστικά από τα αρχαία αυτά οικοδομικά υλικά, καθώς από τα αιγυπτιακά Σεραπεία της περιοχής και επίσης από ένα ναΐσκο της θεάς Ήρας.
Το εκκλησάκι της Παναγίας της Ραχιώτισας στην Φλιούντα, είναι και αυτό χτισμένο επάνω στο αρχαίο Ασκληπιείο.
Στην αρχαία Τροιζήνα υπήρχε ναός της Αφροδίτης Κατασκοπίας εκεί που σήμερα βρίσκεται η εκκλησία της Επισκοπής.
Στον Ταύγετο και στην αρχαία πόλη Βρυσέαι υπήρχε ναός και άγαλμα του Διονύσου στο ύπαιθρο και πηγή. Σήμερα υπάρχει εκκλησία. Στην ίδια περιοχή υπάρχει και εκκλησάκι του προφήτη Ηλία για το οποίο υπάρχει η παράδοση ότι: «μετά από τάμα πιστού, οι εργάτες προσπάθησαν να κτίσουν το εκκλησάκι στην απέναντι κορφή, αλλά τα υλικά το βράδυ εξαφανίζονταν και τα έβρισκαν την επομένη, στη ψηλότερη κορφή όπου τελικά κατασκευάστηκε». Παράξενο που το τάμα του πιστού δεν «έπιασε» και το εκκλησάκι ήθελε να χτιστεί σε εκείνη την κορυφή του Ταύγετου, όπου βρισκόταν η ιερή τοποθεσία του Ήλιου ή του Απόλλωνα.
Σε Μεσσηνιακό βουνό πάνω από το χωριό Παλαιό Λουτρό, συναντούμε στη σπηλιά του Κουφιέρου το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων. Εκεί υπήρχε αρχαιότατος ναός από τον οποίο δεν σώζεται τίποτα, για να μας τον θυμίζει, έστω και ονομαστικά.
Σε δρακόσπιτο της Όχης, στην Εύβοια, υπήρχε παλιά ιερό της Ουράνιας Αφροδίτης. Δίπλα υπήρχε και η Ελαιατική Σχολή που μετατράπηκε σε χριστιανικό φροντιστήριο με το όνομα Μονή των Ομολογητών.
Στην κεντρική Ελλάδα, στην Αγ. Μαρίνα Βοιωτίας αν αναζητήσουμε θα βρούμε την εκκλησία του Αγίου Βλάσιου, ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε αρχαίο ιερό του Πανοπέα, ο οποίος, σημειώστε έφτιαχνε ανθρώπους από πυλό. Σήμερα η ίδια περιοχή είναι γνωστή από αναφορές για εμφανίσεις ΑΤΙΑ.
Πως να μην χτιστεί εκεί μία εκκλησία να εξαγνίσει τον χώρο!
Μεταξύ Κάστρου και Ορχομενού, στο χωριό Παύλο και στην αρχαία Υηττό το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου στην κορυφή του λόφου αντικαθιστά ναό του Ηρακλή, από το ίδιο αρχαίο υλικό. Μάλιστα η Αγία τράπεζα έχει το εξής παράδοξο: ήταν αφιερωμένη στον ρωμαίο αυτοκράτορα Σεπτίμο Σεβήρο. Ο Άγιος Νικόλαος ήταν Ασκληπιείο κάτι που επιβεβαιώνεται και από την ενεπίγραφη πλάκα.
Έξω από τον Ορχομενό, ήταν ο τάφος του Ησιόδου, ο ναός του Βάκχου, μα κυρίως και πάνω από όλα βρισκόταν ο ναός των Χαρίτων, αφιερωμένος στις Τρεις Χάριτες, τις οποίες τιμούσες οι Ορχομένιοι με τα Χαριτήσια, γιορτές που περιλάμβαναν μουσικούς αγώνες, στους οποίους έπαιρναν μέρος αοιδοί και ποιητές από όλη την Ελλάδα. Στην θέση του ναού και κατασκευασμένη από το ίδιο αρχαίο οικοδομικό υλικό χτίστηκε η βασιλική της μονής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, του 874.
Στην Λαμία, αν επισκεφτούμε το κάστρο Αφανός θα διαπιστώσουμε ή θα μάθουμε πως έχει χτιστεί πάνω από το ναό Δήμητρας Χθονίας. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι πως επικοινωνεί υπογείως με το απέναντι βουνό στο οποίο υπάρχει η εκκλησία του Αγίου Λουκά, η οποία και αυτή είναι χτισμένη σε αρχαίο ιερό ναό.
Ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών και Αγίων Πάντων, προστάτες των πανέμορφων και ολοπράσινων Μηλιών Πηλίου. Στην ίδια θέση που βρίσκεται σήμερα ο ναός, υπήρχε βωμός και ιερό του αρχαίου Ερμή, επίσης ψυχοπομπού ο οποίος λατρευόταν και ως κήρυκας. Το ίδιο ψυχοπομποί είναι και οι Μιχαήλ και ο αγγελιοφόρος Γαβριήλ στους οποίους αφιερώθηκε ο ναός, σαν συνέχεια της παλιάς θρησκείας, αλλά που στην ουσία η αντικατάσταση αυτή δήλωνε τη νίκη του «Ιεχωβά», ο οποίος απέτασσε τα φαντάσματα των ειδώλων και του παγανισμού.
Στον Όλυμπο είναι εμφανές και προφανές ότι εκκλησάκια όπως π.χ. του πρ. Ηλία ή το εκκλησάκι της Αγίας Κόρης είναι χτισμένο σε αρχαίο ναό. Το πρώτο αντικαθιστά τον Βωμό του Διός και το δεύτερο ναό της Κόρης της Δήμητρας, Περσεφόνης, ή ενδεχομένως και της Αρτέμιδος καθώς και αυτή ήταν Παρθένος και προστάτης της αμόλυντης Φύσης.
Στους πρόποδες του Παγγαίου, θα βρούμε ένα εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας. Απ έξω υπάρχει μία ορθογώνια παραλληλόγραμμη πέτρα που ονομάζεται «η πέτρα του Απόλλωνα». Η πέτρα αυτή ανήκει στον Απόλλωνα Αυγιέα, όπου οι αρχαίοι και κάποιοι σημερινοί, αλλά παλιοί Έλληνες έκαναν σπονδές με λάδι, τη στόλιζαν με πολύχρωμες ταινίες, για να τους προστατεύει.
Στο κέντρο της Έδεσσας θα δούμε τον ναό ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Χωρίς μεγάλη προσπάθεια θα διακρίνουμε κιονόκρανα που παλιά ανήκαν σε ιερό του Υψίστου Δία, πάνω στον οποίο άλλωστε χτίστηκε η κατοπινή εκκλησία.
Βορειότερα θα συναντήσουμε την πασίγνωστη εκκλησία της Αγίας Σοφίας. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι πως ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος τον ναό του Ήλιου μετασκεύασε σε ξενώνα της Αγίας Σοφίας. Παρενθετικά αξίζει να πούμε πως ο ίδιος έκανε το ναό της Άρτεμης εκτροφείο μεταξοσκώληκων ενώ τον ναό της Αφροδίτης μετέτρεψε σε πορνείο.
Ο ίδιος δεν στάθηκε σε αυτές μόνο τις αλλαγές. Η γνωστή Ροτόντα, που ονομάστηκε στις μέρες μας έτσι λόγω του κυκλικού της σχήματος, ήταν ναός των Καβείρων. Με διαταγή του, γίνεται και αυτός χριστιανική εκκλησία με την ονομασία Ναός των Ασωμάτων (ή) και Ναός των Αγίων Αγγέλων. Βέβαια, έχει και ένα τρίτο όνομα -σαν τους λωποδύτες- το οποίο είναι Άγιος Γεώργιος. Ο ναός των Καβείρων κατά τον τουρκικό ζυγό έγινε το Ορτάτς-Σουλτάν-Οσμάν-Τζαμί.
Η εκκλησία Αχειροποίητος, στην Θεσσαλονίκη, έχει και αυτή χτιστεί στα θεμέλια αρχαίου ναού και συγκεκριμένα της Αφροδίτης. Στα χρόνια κατοχής από τους Τούρκους, η Αχειροποίητος μετατρέπεται με την σειρά της σε τζαμί.
Παρενθετικά αξίζει να σημειώσουμε ή να επισκεφτούμε τους Κήπους του Πασά, στην Θεσσαλονίκη. Είναι και αυτοί χτισμένοι στα αρχαία ερείπια ενός αρχαίου ιερού της Αφροδίτης.
Στο Βελούχι της Ευρυτανίας, αν αναζητήσουμε θα βρούμε τον εγκαταλειμμένο ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Έχει χτιστεί πάνω σε παλαιότερο χριστιανικό ναό, κι αυτός πάνω σε αρχαίο ναό του Διονύσου.
Τα θεραπευτικά αρχαία λουτρά, της αρχαίας Τραϊανούπολης, στην Θράκη, συνοδεύονται από την εκκλησία της μαρτυρικής Αγίας Γλυκερίας.
Αλλά ούτε και οι αρχαίοι ναοί και τα ιερά στα νησιά μας έχουν μείνει χωρίς την συντροφιά μίας εκκλησίας, από πάνω ή δίπλα τους.
Ο ναός του Αγίου Γεωργίου μέσα στο Παλαιό Φρούριο της Κέρκυρας, χωρητικότητας 4000 ατόμων περίπου. Ανεγέρθηκε το 1840 από Αγγλικανούς και το 1865 μετατρέπεται σε ορθόδοξη εκκλησία, ενώ από το 1956 περνάει στην λήθη. Στη θέση του υπήρχε ναός ή βωμός, πιθανότατα του Δία.
Στα βόρεια της Κέρκυρας, στην Κασσιόπη, ο σημερινό ναός της Παναγίας που υπάρχει εκεί έχει χτιστεί πάνω ακριβώς από τον αρχαίο ναό του Δία. Επίσης στην Παλαιοκαστρίτσα όπου υπάρχει το βυζαντινό μοναστήρι της Παναγιάς, θεωρείται από αρχαιολόγους ότι κάπου από κάτω του ή στην ίδια περιοχή βρίσκεται το ανάκτορο του βασιλιά Αλκίνοου. Ποιος, όμως, τολμάει να «σηκώσει» το μοναστήρι και να κάνει ανασκαφές;
Στο ίδιο νησί η βασιλική της Παλαιόπολης, η Αγία Κερκύρα, είναι το παλαιότερο χριστιανικό μνημείο του νησιού (5ος αι.). Σήμερα παραμένει ερειπωμένο από τους Βομβαρδισμούς του Β΄ ΠΠ. Στο κτίσμα έχουν χρησιμοποιηθεί μέρη και υλικά από το δωρικό ναό της Αρτέμιδος (580 π.Χ.) που έχει ανακαλυφθεί εκεί, δίπλα στη Μονή των Αγίων Θεοδώρων.
Στο Νυδρί της Λευκάδας, θα βρούμε μία πυραμίδα και δίπλα της ένα εκκλησάκι.
Στην Σαλαμίνα, αυτοί που έχτισαν την Μονή Φανερωμένης, έκαναν το παν για να θάψουν από κάτω της αρχαίο ναό. Τα κατάφεραν τόσο καλά που δεν είμαστε σε θέση να πούμε σε ποιόν ήταν αφιερωμένος.
Στο νησάκι Κρανάη, σημερινό Μαραθωνήσι που βρίσκεται στον Λακωνικό κόλπο υπάρχουν ερείπια του ναού της Αφροδίτης Μιγωνίτιδως, και αναγερμένο στη θέση του την σημερινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
Στα Κύθηρα, πάλι, αρκετές εκκλησίες είναι χτισμένες πάνω σε αρχαίους ναούς και ιερά, αλλά αρκετές από αυτές για λόγους που δεν γνωρίζουμε παραμένουν κλειστές για τους επισκέπτες.
Πάτμος, ο λαξεμένος βράχος Καλλικατσού, στους πρόποδες του οποίου και μέσα στην θάλασσα υπάρχουν τα θεμέλια μικρής εκκλησίας της Παναγίας της Φυλαττομένης. Εκεί υπήρχε ναός της Αναδυομένης Αφροδίτης ή της Σελήνης.
Στην Ρόδο στον ναό των Ιπποτών, που ήταν αφιερωμένος στον Άγιο Ιωάννη του Κολοσσού, έχουν βρεθεί επιγραφές που υποδεικνύουν ή μαρτυρούν έμμεσα για ένα ιερό ή ναό του θεού Ήλιου. Στο ίδιο σημείο ήταν, κατά πάσα, πιθανότητα τοποθετημένο ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, ο Κολοσσός της Ρόδου, ο οποίος ήταν αφιερωμένος στον θεό Ήλιο.
ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΡΧΑΙΑ ΜΑΝΤΕΙΑ
Παρόμοια χριστιανική αντιμετώπιση είχε και το Τροφώνιο μαντείο, καθώς χρειάστηκαν δύο εκκλησίες για να «καλύψουν» την «ειδωλολατρική» εμβέλεια του χώρου. Σήμερα θα δούμε μία διώροφη εκκλησία εκεί. Ο πρώτος όροφος που βρίσκεται και στην επιφάνεια είναι ο ναός της Αγίας Σοφίας. Η δεύτερη εκκλησία βρίσκεται στο υπόγειο της πρώτης, δηλαδή μέσα στο σπήλαιο που από το έδαφος μπορούσε να κατέβει ο χρηστηριαζόμενος. Η υπόγεια αυτή εκκλησία είναι της Αγ. Βαρβάρας.
Στο μαντείο του Αχέροντα έχει ιδρυθεί βυζαντινός ναός και χριστιανικό νεκροταφείο, για να μολυνθεί η περιοχή, το οποίο όμως μεταφέρθηκε κατα τις ανασκαφές, ενώ η μονή και η εκκλησία διατηρήθηκαν.
Στο Νεκρομαντείο Ταινάρου, θα δούμε σήμερα τον ναό του Ασωμάτου. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα θα δούμε πως είναι χτισμένος με τα οικοδομικά υλικά κάποιου αρχαίου κτίσματος, τα οποία σαφώς προδίδουν την ύπαρξη ιερού αρχαίου, που δεν ήταν άλλος από τον ναό του Ποσειδώνα, όπως μας λένε και οι πηγές.
Η κρήνη της Κασταλίας, στους Δελφούς, είχε μετατραπεί και αυτή σε ένα μικρό εκκλησάκι, που όμως προς έκπληξη των ευσεβών χριστιανών, χρειάστηκε να γκρεμιστεί από την αρχαιολογική σκαπάνη.
ΠΑΤΡΑ Ο παλαιός ναός του Αγ. Ανδρέα προστάτη της Πάτρας, είναι χτισμένος επάνω σε ολόκληρο το μαντείο της Δήμητρας και της θεάς Γης. Το νερό της πηγής στα τότε χρόνια θεωρούνταν αλάθητο στην διάγνωση των νόσων, σήμερα θεωρείται «αγίασμα»
ΣΑΜΟΣ
Στην γενέτειρα πατρίδα του Πυθαγόρα, στην Σάμο και κοντά στο Πυθαγόρειο υπάρχει ένα σπήλαιο που πριν ακόμα από την εποχή του φιλόσοφου λειτουργούσε ως Μαντείο από την βαθύτατη αρχαιότητα. Η ιέρεια που χρησμοδοτούσε ταυτίζεται με την Ιεροφίλη των Δελφών. Σήμερα στον χώρο αυτό υπάρχει η εκκλησία Παναγία η Σπηλιανή, η Καληαρμένισσα, ενώ έξω από το σπήλαιο και κολλητά στην είσοδό του υπάρχει μία ακόμα εκκλησία του Αγ. Γεωργίου, λες και υπήρχε ιδιαίτερος λόγος να εξασφαλιστεί με δύο χριστιανικούς ναούς ο «εξαγνισμός» του χώρου.
Στο μαντείο Δειραδιώτου Απόλλωνος, είχε και εκεί ο βωμός καλυφθεί με χριστιανική εκκλησία, της οποίας υπάρχουν ερείπια σήμερα.
Στο μαντείο Διδύμων ή αλλιώς Μαντείο των Βραγχιδών, κοντά στη Μίλητο, υπάρχει η χριστιανική εκκλησία στο όνομα του Ιωάννη του Θεολόγου.
Δίπλα στο μαντείο Πτώου Απόλλωνος, έχει χτιστεί η χριστιανική Μονή της Οσίας Πελαγίας.
Τον χώρο του μαντείο Ισμηνίου Απόλλωνος, μολύνει σήμερα το κοιμητήριο του Αγ. Λουκά. Το ίδιο συμβαίνει και στο Μαντείο Αμφικλείας από το παρακείμενο κοιμητήριο
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αχερούσια λίμνη
ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Μαντείο του Αχέροντα ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Χριστιανικό νεκροταφείο
ΠΕΡΙΟΧΗ : Δελφοί ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Κρήνη της Κασταλίας και το μαντείο του Απόλλωνα ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Κοιμητήριο του Αγίου Λουκά
ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Μαντείο της Αμφίκλειας και μαντείο του Δειραδιώτου Απόλλωνα ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Χριστινιανικό εκκλησάκι
ΠΕΡΙΟΧΗ : Μίλητος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Μαντείο Διδύμων ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Ιωάννη του Θεολόγου
ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Μαντείο του Πτώου Απόλλωνα ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Μοναστήρι της Οσίας Πελαγίας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα οδός Μητροπόλεως ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ιερό των Ιλισιάδων Μουσών ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησάκι Αγίας Δύναμης
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Παρθενώνας ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Παρθένου Μαρίας (6ος μ.Χ αιώνας) 1456 Τουρκικό Τζαμί
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός της Υπερβόρειας Ειλείθυιας ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Μητρόπολη Αθηνών
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα βατραχονήσι ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Βωμός των Ιλισιάδων ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Αγίας Φωτεινής
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα, Πειραιάς ιερά οδός ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Αρχαίο νεκροταφείο Κεραμεικού ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Αγίας Τριάδας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα κεραμεικός ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Βωμός του Ζέφυρου και ιερό της Δήμητρας και της Κόρης ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Αγίου Σάββα
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αθήνα Δαφνί ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Απόλλωνα Δαφναίου ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Παναγίας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Ελευσίνα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Τριπτόλεμου ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Αγίου Ζαχαρία
ΠΕΡΙΟΧΗ : Όλυμπος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ιερό βουνό των θεών ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και άλλα μικρά παρεκκλήσια
ΠΕΡΙΟΧΗ : Πελοπόννησος Σικυώνας ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός της Άρτεμης ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Ζάρακα
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αχαΐα Ζάρούχλα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός της Καταθεσίου Αρτέμιδος ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Χριστιανικό εκκλησάκι
Στην συγκεκριμένη εκκλησία παντρεύτηκε ο ήρωας του 1821 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
ΠΕΡΙΟΧΗ : Πελοπόννησος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Εργαστήριο του Φειδία ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Χριστιανική βυζαντινή εκκλησία
Σε αυτό το εργαστήριο του Φειδία φιλοτεχνήθηκε το χρυσαλεφάντινο άγαλμα του Δία.
ΠΕΡΙΟΧΗ : Άργος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ιερό και μαντείο του Απόλλωνα και της Αθηνάς ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Αγίου Ηλία
ΠΕΡΙΟΧΗ : Αρχαία Τροιζήνα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός της Αφροδίτης Κατασκοπίας ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Επισκοπής
ΠΕΡΙΟΧΗ : Φλιούντα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ασκληπιείο ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Παναγίας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Ταΰγετος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Διονύσου ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Προφήτη Ηλία
ΠΕΡΙΟΧΗ : Παλαιό Λουτρό ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Άγνωστος αρχαίος ναός ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία Αγίων Αναργύρων
ΠΕΡΙΟΧΗ : Μεγαλούπολη Τετράγιο όρος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Πάνα ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Ερημοκλήση της Αγίας Θεοδώρας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Λαμία ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός της Δήμητρας ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Αγίου Λουκά
Ο ναός της Δήμητρας επικοινωνεί υπογείως με το απέναντι βουνό που υπάρχει εκκλησία του Αγίου Λουκά.
ΠΕΡΙΟΧΗ : Ευρυτανία Βελούχι ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Διονύσου ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Μεταμορφώσεως
ΠΕΡΙΟΧΗ : Πήλιο ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ιερό του Ερμή ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία των Ταξιαρχών και των Αγίων Πάντων
Στο ιερό του Ερμή, ο Ερμής λατρευόταν ως κήρυκας και ψυχοπομπός. Το ίδιο ψυχοπομποί είναι και ο Μιχαήλ και ο αγγελιοφόρος Γαβριήλ σαν συνέχεια της παλιάς πίστης.
ΠΕΡΙΟΧΗ : Παγγαίο ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : <<Πέτρα του Απόλλωνα >> ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Αγίας Μαρίνας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Έδεσσα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ιερό του Υψίστου Δία ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
ΠΕΡΙΟΧΗ : Θεσσαλονίκη ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Ήλιου ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Αγίας Σοφίας
ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός της Αφροδίτης ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Αχειροποιήτου
ΠΕΡΙΟΧΗ : Κέρκυρα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ναός του Δία ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία της Παναγίας
ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Βωμός του Δία ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου
ΠΕΡΙΟΧΗ : Κέρκυρα Παλαιοκαστρίτσα ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Ανάκτορο και ιερό του Βασιλιά Αλκίνοου ΕΚΚΛΗΣΙΑ : Βυζαντινό μοναστήρι Παναγίας
ΠΕΡΙΟΧΗ : Άγιο Όρος ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ : Άβατο Άρτεμις ΕΚΚΛΗΣΙΑ : << Πρωτεύουσα >> της Ορθοδοξίας
Το Άγιο Όρος ήταν έαν από τα πιο ιερά μέρη της αρχαιοελληνικής λατρείας όπου λατρεύοταν ο Δίας, ο Απόλλωνας, ο Διόνυσος, ο Ηρακλής, ο Τιτάνας, ο Νηρέας, η Αφροδίτη, η Μορφώ, η Άρτεμης, η Δήμητρα και άλλοι. Στην αρχαιότητα υπήρχε το άβατο της Άρτεμης που δεν επιτρεπόνταν να πάνε άντρες. Στην αντιστροφή του, σύμφωνα με το κώδικα του Παρθενώνα, αυτό ονομάστηκε το περιβόλι της Παναγίας και έγινε άβατο για τις γυναίκες. Η αδελφή του Απόλλωνα (Άρτεμις) είχε σαν βασίλειο της την άγρια φύση στο Άγιο Όρος που δεν είχε βεβηλωθεί από ανθρώπινο χέρι. Άλλα στοιχεία :
Στην αρχαία κολώνα που υπάρχει στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη στην Αθήνα, οι πιστοί έδεναν πολύχρωμα νήματα και κορδέλες για να τους γιατρέψει ο Άγιος Ιωάννης.
Αυτό είναι ένα καθαρά αρχαίο Ελληνικό έθιμο για να ζητήσουν προστασία από τον Απόλλωνα.
Στην Αγία Μαρίνα της Αθήνας που χτίστηκε πάνω στο ιερό του Πανοπέα, κατά την αρχαιότητα ο Πανοπέας έφτιαχνε ανθρώπους από πηλό !
Στην Ρόδο στο Ναό τον Ιπποτών -που χτίστηκε πάνω στον αρχαίο ναό της Αγνής- είχε την προσωνυμία της Αγνής και Παρθένου κάτι που απέκτησε η Παναγία.
Στην Μονή Φιλανθρωπίνων στο νησάκι των Ιωαννίνων απεικονίζονται ως Άγιοι οι επτά σοφοί της Αρχαιότητας.
Ένα από τα αρχαιότερα μαντεία της Πάτρας έγινε Χριστιανικός ναός του Αγίου Ανδρέα. Το μαντείο αυτό ήταν αφιερωμένο στην θεά Γαία και μάλιστα το νερό της πηγής της στα αρχαία χρόνια θεωρούνταν αλάθητο στην διάγνωση των νόσων. Σήμερα το ίδιο νερό είναι αγίασμα.
Καλόγεροι εναντίον του ναού του Απόλλωνα στην Ανάφη
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
Αξίζει να προσέξουμε, πως το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άντρες, Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνα, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος».
Στις αρχαίες πόλεις του Άθωνα λατρευόταν ο Ζευς Ομάλιος ή Φύξιος, ο Απόλλων, ο Διόνυσος, ο Ηρακλής, ο Τιτάνας Κρείος, ο Νηρέας, η Αφροδίτη η Ουρανία, η Μορφώ, η Άρτεμις η Αγραία και Ποτάμια, η Δήμητρα και άλλες πελασγικές και θρακικές Θεότητες. Στην κορυφή του Άθωνα υπήρχαν πολλοί βωμοί διαφόρων θεοτήτων. Μία από τις προσωνυμίες του Δια ήταν «Αθώος Ζεύς» επειδή υπήρχε κάποτε στην κορυφή του Άθω άγαλμα του Δία, σήμερα βέβαια δεν υπάρχει.
Αξίζει να προσέξουμε, πως το ιερό της Αρτέμιδος αποτελούσε άβατο για τους άντρες, αλλά όχι για όλη την χερσόνησο, όπως συμβαίνει σήμερα, παρά μόνο γύρω από το ιερό. Στο ιερό κατοικούσαν μόνο γυναίκες, ιέρειες της θεάς, όπου και τελούσαν τα Μυστήρια της Αρτέμιδος από ανύπανδρες γυναίκες, όχι μόνο προς τιμή της αλλά και προς τιμή του Απόλλωνα και της Δάφνης.
Η αδελφή του Απόλλωνα, είχε ως βασίλειό της την άγρια παρθένο φύση, που δεν είχε βεβηλωθεί από ανθρώπινο χέρι. Αυτή την έννοια έχει και η προσωνυμία της ως Αγνή και Παρθένος. Προσωνυμίες που απέκτησε και η Παναγία για διαφορετικούς λόγους. Η Άρτεμις είναι επίσης Θεά των τοκετών γι αυτό και την αποκαλούν Παιδοτρόφο, Εύλοχον, Ειλειθυίαν. Για παρόμοια φροντίδα και προστασία παρακαλείται και η Παναγία από γυναίκες που βρίσκονται σε ενδιαφέρουσα.
Κατά το πρώτο ήμισυ του 11ου αιώνα, αρχίζει να επικρατεί η ονομασία που όλοι γνωρίζουμε σήμερα «Άγιον Όρος».
Οι αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν σημαίες, με την αυστηρή έννοια του όρου, αλλά διάφορα διακριτικά σημεία, τα λεγόμενα επίσημα, που διακοσμούσαν τις ασπίδες τους.
Στην αρχαία εποχή δεν υπήρχαν σημαίες.
Μόνον οι Σκύθες έφεραν σημαίες στον πόλεμο όμοιες με αυτές που έχουμε σήμερα.
Οι Αρχαίοι Ελληνες στην θέση της σημαίας είχαν τις ασπίδες που έφεραν ξεχωριστά και συμβολικά διακριτικά (επίσημα-σημείον-φοινίκη=κοκκινο χρωμα) για να αναγνωρίζει ο ένας πολεμιστής τον άλλον στην μάχη.
Επι των ασπίδων -όπως σήμερα ενώπιον της σημαίας-έδιδαν τον στρατιωτικό όρκο σε επίσημη ιερή τελετή.
Επομένως τα επι των ασπίδων επίσημα,σημεία,φοινίκη αποτελούσαν τις πολεμικές σημαίες των αρχαίων ελλήνων.
Σημαίες που ονομάζοντο επισημα χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στα πλοία τους
Τα επίσημα περιλάμβαναν παραστάσεις ζώων και πτηνών (ίππος, φίδι, αετός κ.λπ), μυθικών τεράτων (Μέδουσα, Σφίγγα κ.ά.), σύμβολα (οφθαλμός, ρόδο, αφηρημένα ή μη κ.λπ), γράμματα (Λ, Α, Μ κ.λπ) , και ποικίλες συμβολικές παραστάσεις.
Τα πολεμικά πλοία χρησιμοποιούσαν επίσημα ή σημεία (Ηρόδοτος, Θουκυδίδης) και παράσημα (Πλούταρχος), διακριτικά σημεία που υψώνονταν στο πρωραίο κατάρτι. Επίσης, ήταν σε χρήση η φοινικίδα, ένα κομμάτι υφάσματος με βαθυκόκκινο χρώμα, από όπου πήρε και το όνομά της.
Οι φοινικίδες χρησιμοποιούνταν ως στοιχεία αναγνώρισης και σήμαιναν την έναρξη, με την ανύψωσή τους ή τη λήξη της μάχης, με την καταβίβασή τους. Εκτός από την πολεμική τους χρήση, οι κόκκινες σημαίες χρησιμοποιούνταν και στις δημόσιες συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου.
Κατά τους αλεξανδρινούς χρόνους, εκτός από το δεκαεξάκτινο αστέρι της Βεργίνας, χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα και οι φοινικίδες, αναρτώμενες στις σάρισες και επιτελούσαν τον ίδιο σκοπό. Αργότερα, αποτέλεσαν σημαίες επίλεκτων μονάδων του μακεδονικού στρατού, ενώ στη συνέχεια υιοθετήθηκαν από όλα τα στρατιωτικά σώματα των Μακεδόνων.
Στη ρωμαϊκή περίοδο, η σημαία ονομαζόταν «σίγνο» (λατ. , σημείο). Αρχικά τα σίγνα ήταν ειδώλια ζώων ή πτηνών, τα οποία στερεώνονταν πάνω σε κοντό, ενώ αργότερα πήραν τη μορφή υφασμάτινων σημαιών, οι οποίες χαρακτηρίζονταν από την ποικιλία χρωμάτων, σχημάτων και παραστάσεων. Επί εποχής του στρατηγού Μάριου Γάιου (157-86 π.Χ.), το «σίγνο» ήταν κόκκινη σημαία και απεικόνιζε έναν ασημένιο αετό, σύμβολο της δύναμης του Δία, με ανοικτές φτερούγες και χρυσούς κεραυνούς στους όνυχες, ενώ ο κοντός της σημαίας διακοσμούνταν με μεταλλικές πινακίδες, στέμματα, μορφές αυτοκρατόρων κ.ά. Τα σίγνα χρησιμοποιήθηκαν ως σημεία αναφοράς για τους στρατιώτες κάθε λεγεώνας, ενώ για το ιππικό έφεραν την ονομασία vexilla. Θεωρούνταν ιερά σύμβολα και φυλάσσονταν από άνδρες της αυτοκρατορικής φρουράς. Επίσης, ήταν σε χρήση τα φλάμπουρα (φλάμουλες) (λατ. Flammulae), τα οποία ήταν σημαίες σε σχήμα φλόγας, με δύο ή και τρεις ερυθρές και κυανές «γλώσσες» . Τέλος, οι μεγάλες πόλεις, όπως το Βυζάντιο στην Προποντίδα – η σημαία του ήταν κόκκινη και έφερε την ημισέληνο (σύμβολο της Άρτεμης) – η Μίλητος στα παράλια της Μικράς Ασίας κ.ά. διατήρησαν, και μετά την κατάκτησή τους από τους Ρωμαίους, τις ιδιαίτερες σημαίες τους, τις οποίες ύψωναν στα εμπορικά τους πλοία.
Το ειδωλολατρικό σίγνο αντικαταστάθηκε από τον Μ. Κωνσταντίνο,
Επειδή τη βάση του στρατεύματός του αποτελούσαν χριστιανοί, ο Μ. Κωνσταντίνος προσπαθούσε να επινοήσει διάφορες μεθόδους για να ανυψώσει το ηθικό τους και να πολεμήσουν με γενναιότητα και θάρρος. Η εμφάνιση ενός φωτεινού σταυρού με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», ως θεϊκού οράματος, στο μεσημεριάτικο ηλιόλουστο ουρανό έδωσε την απάντηση και η σημαία που σχεδιάστηκε, ονομάστηκε λάβαρο . Έκτοτε ο σταυρός, ένα χριστιανικό σύμβολο, αντικατέστησε τον αετό. Στη συνέχεια, το λάβαρο του Μ. Κωνσταντίνου αποτέλεσε την αυτοκρατορική σημαία, ενώ ο στρατός χρησιμοποιούσε κίτρινη σημαία με το χριστόγραμμα, σε μαύρο χρώμα, στο μέσο της. Ο τύπος της σημαίας αυτής ίσχυε και για το ναυτικό, ταυτόχρονα με μία άλλη, η οποία ήταν λευκή με γαλάζιο σταυρό στο μέσο. Σε κάθε μια από τις κόγχες του σταυρού υπήρχε το γράμμα Β, που σήμαινε Βασιλεύς
– Βασιλέων – Βασιλεύων – Βασιλευόντων ή μετέπειτα Βασιλεύ
– Βασιλέων – Βασιλέα – Βοήθει.
Παράλληλα, συνεχίστηκε η χρήση της φοινικίδας, κυρίως στο ναυτικό, και των σημαιών των διαφόρων πόλεων, με τη διαφορά ότι τώρα υπήρχε συνδυασμός ειδωλολατρικών και χριστιανικών συμβόλων, όπως π.χ. ανεστραμμένη ημισέληνος και χριστόγραμμα. Ο σταυρός αντικαταστάθηκε για λίγο από τον αετό στη βυζαντινή σημαία επί αυτοκράτορα Ιουλιανού (361-363), ο οποίος ήταν λάτρης της αρχαίας Ελλάδας και του Δωδεκαθέου. Μετά το θάνατό του, ο αετός με την κεφαλή προς τα δεξιά, όχι μόνο δεν καταργήθηκε, αλλά καθιερώθηκε ως επίσημη σημαία του Βυζαντίου, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να τονιστεί το μεγαλείο και η δύναμη της αυτοκρατορίας. Ο πολεμικός στόλος υιοθέτησε διαφορετική σημαία από τον στρατό, η οποία απεικόνιζε την εικόνα της Παναγίας, το χριστόγραμμα και τον αετό με ανοικτές φτερούγες. Αρχικά ήταν κόκκινη και αργότερα κυανόλευκη, και διατηρήθηκε έτσι μέχρι την εποχή των Κομνηνών (11ος-12ος αι.).
Ο ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών, Ισαάκιος Κομνηνός (1057-1059) υιοθέτησε το θυρεό της οικογένειάς του ως τη νέα σημαία του κράτους. Η μορφή του φτερωτού αετόμορφου δικέφαλου θηρίου έλκει την καταγωγή του από την παράδοση της Παφλαγονίας, τόπο καταγωγής του αυτοκράτορα, ο οποίος την απλοποίησε σ’ έναν δικέφαλο αετό με ανοικτές φτερούγες και ανοικτούς όνυχες . Το Οικουμενικό Πατριαρχείο υιοθέτησε τον αετό, προσθέτοντας στο δεξί του πόδι ένα αυτοκρατορικό σκήπτρο και στο αριστερό μία ποιμαντορική ράβδο.Στη διάρκεια της Λατινοκρατίας, οι Φράγκοι και τα κράτη που προέκυψαν και διεκδίκησαν το προνόμιο του συνεχιστή του Βυζαντίου, οικειοποιήθηκαν τον δικέφαλο αετό. Το κράτος της Νίκαιας υπό τον Ιωάννη Γ ́ Βατατζή (1222-1254) παράλλαξε το έμβλημα, και ο δικέφαλος αετός κρατούσε ρομφαία στο δεξί του πόδι στην κορυφή στο αριστερό, ενώ διατηρήθηκε η επίστεψη του ενδιάμεσου των κεφαλών του αετού. Μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η ́ Παλαιολόγο (1261-1282), προστέθηκαν στέμματα πάνω από τα δύο κεφάλια του αετού . Το χρώμα της σημαίας ήταν κίτρινο και έφερε χρυσά κρόσσια. Ο τύπος της σημαίας αυτής διατηρήθηκε μέχρι την πτώση της «Βασιλίδος των Πόλεων», στις 29 Μαΐου 1453.
Η Εμφάνιση των Πρώτων Ελληνικών Σημαιών
Η εμφάνιση ποικίλων αυτοσχέδιων σημαιών στα διάφορα επαναστατικά κινήματα που εκδηλώθηκαν την επαύριον της Άλωσης, καταδείκνυε αφενός την επιθυμία του υπόδουλου ελληνισμού να υιοθετήσει ένα κοινό σύμβολο που θα προσδιόριζε την εθνική του ταυτότητα, και αφετέρου τον τοπικιστικό χαρακτήρα των κινημάτων αυτών. Η διατήρηση του βυζαντινού μονοκέφαλου ή δικέφαλου αετού σε συνδυασμό με το σταυρό ή την εικόνα ενός Αγίου που αποτελούσαν τα στοιχεία συσπείρωσης των χριστιανών, συνιστούσαν τα κυριότερα κοινά σύμβολα των σημαιών αυτών.
Από τις σημαίες της προεπαναστατικής περιόδου ενδεικτικά αναφέρουμε εκείνη των Σπαχήδων (σώμα χριστιανών ιππέων-πολεμιστών στην υπηρεσία της Υψηλής Πύλης από τον 15ο μέχρι τον 17ο αι.), η οποία ήταν χρώματος λευκού με γαλάζιο σταυρό, στη μέση του οποίου εικονιζόταν ο Άγιος Γεώργιος και τη χρησιμοποιούσαν μόνο στην Ήπειρο, και τη σημαία του Ρήγα Φεραίου (1757- 1798), η οποία ήταν τρίχρωμη (κόκκινη, λευκή και μαύρη σε οριζόντιες σειρές) και απεικόνιζε το ρόπαλο του Ηρακλή και τρεις σταυρούς πάνω σε αυτό.
Στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας (Ρούμελη) κυριάρχησε ο μονοκέφαλος ή δικέφαλος αετός με τον σταυρό, ο λεγόμενος σταυραετός, ενώ στην Πελοπόννησο (Μοριάς), οι σημαίες απεικόνιζαν μορφές Αγίων και το σύμβολο του σταυρού, μαζί με διάφορες θρησκευτικές ή άλλες ρήσεις.
Η ονοματολογία και η χρήση των σημαιών παρουσιάζουν ποικιλία. Υπήρχαν τα γνωστά φλάμπουρα, τα οποία ήταν συνήθως μονόχρωμα, έφεραν σταυρό, και χρησιμοποιούνταν από τους Αρματολούς και Κλέφτες στα πανηγύρια και τις εορτές, και τα μπαϊράκια, τα οποία ήταν δίχρωμες πολεμικές σημαίες που συνδύαζαν το κόκκινο με το λευκό ή το κυανό, μαζί πάντα με τον σταυρό. Οι Τούρκοι αποκαλούσαν τα μπαϊράκια πατσαβούρες ή παλιόπανα, εκφράζοντας έτσι την καταφρόνησή τους για τα σύμβολα των Ελλήνων. Τα φλάμπουρα και τα μπαϊράκια φέρονταν σε κοντάρι (κοντός) με επίστεψη σιδερένιο σταυρό με αιχμηρή απόληξη, ενώ το κάτω μέρος του κοντού (σαυρωτήρ) ήταν επίσης μυτερό για να στερεώνεται στο έδαφος. Οι σημαιοφόροι, οι αποκαλούμενοι μπαϊρακτάρηδες ή φλαμπουριάρηδες, δεν επιλέγονταν τυχαία, αλλά ανάμεσα σε αυτούς που διακρίνονταν στο πεδίο της μάχης για τη γενναιότητα και το θάρρος τους, σε συνδυασμό με το παράστημα και τη λεβεντιά. Η θέση του σημαιοφόρου ήταν τιμητική και συνάμα πολύ δύσκολη, αφού ουσιαστικά αποτελούσε τον φύλακα της τιμής του στρατιωτικού σώματος.
Η σημαία τιμά τον φέροντα και όχι εκείνος τη σημαία, αλλά και ο σημαιοφόρος πρέπει να είναι αντάξιος της τιμής που του γίνεται.Τέλος, υπήρχαν οι παντιέρες που χρησιμοποιούνταν από τους ναυτικούς. Το 1800, τα Επτάνησα απέκτησαν την αυτονομία τους υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου και αποτέλεσαν την πρώτη αυτόνομη ελληνική πολιτεία με τη δική της επίσημη και αναγνωρισμένη σημαία. Το σύμβολο της Ιονίου Πολιτείας ήταν κυανού χρώματος και απεικόνιζε τον φτερωτό λέοντα της Βενετίας, σε κιτρινωπό χρώμα, να κρατάει το Ευαγγέλιο, από το οποίο εκπηδούσαν επτά λόγχες σε δέσμη, που συμβόλιζαν τα επτά νησιά της Πολιτείας.
Λίγο πριν την επίσημη έναρξη και κατά το πρώτο έτος της Επανάστασης, και ενώ οργανωμένο ελληνικό κράτος δεν υφίστατο, χρησιμοποιήθηκαν διάφορες σημαίες με ποικίλες παραστάσεις, οι οποίες εξυμνούσαν την παράδοση της φατρίας και εξέφραζαν τη θρησκευτική πίστη κάθε οπλαρχηγού. Το σύμβολο του σταυρού εξακολουθούσε να αποτελεί το κοινό σημείο αναφοράς των σημαιών αυτών. Ορισμένα επαναστατικά σώματα, παράλληλα με τον σταυρό, χρησιμοποιούσαν την κουκουβάγια, το φίδι κ.ά. Κάθε σύμβολο, παράσταση και χρώμα είχε αλληγορική σημασία για τον σκλαβωμένο ελληνισμό π.χ. η άγκυρα συμβόλιζε την ελπίδα και την εμμονή για την επίτευξη του τελικού σκοπού, ο φοίνικας συμβόλιζε την αναγέννηση του έθνους μέσα από τις φλόγες της επανάστασης, το κόκκινο το αυτεξούσιο του ελληνικού λαού, το λευκό την αθωότητα και την αγνότητα του Αγώνα κ.λπ.
Την πρώτη επίσημη σημαία της Επανάστασης ύψωσε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στο Ιάσιο της Μολδαβίας, στις 22 Φεβρουαρίου 1821. Η σημαία αυτή ήταν τρίχρωμη, όπως και εκείνη του Ρήγα, στη μία όψη έφερε τον αναγεννώμενο φοίνικα με την επιγραφή «ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ» και στην άλλη πλευρά την εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», και χρησιμοποιήθηκε από τον Ιερό Λόχο στο Δραγατσάνι .
Ξεχωριστές προσωπικότητες και πρωταγωνιστές της εθνέγερσης των Ελλήνων χρησιμοποιούσαν δικές τους σημαίες. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης είχε σημαία λευκή με κυανό σταυρό στη μέση, ο Παπαφλέσσας γαλάζια με λευκό σταυρό – θεωρήθηκε, κατά κάποιο τρόπο, προπομπός της επίσημης σημαίας του ελληνικού κράτους – και ο Ανδρέας Μιαούλης λευκή με κίτρινο σταυρό στη μέση και την αναγραφή της χρονολογίας 1821 και της επιγραφής «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», ενώ στο αριστερό άνω άκρο υπήρχε κυανό πλαίσιο με λευκές διαγώνιες λωρίδες και κόκκινο σταυρό στη μέση. Με την εξάπλωση της Επανάστασης από την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα στα υπόλοιπα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας εμφανίστηκαν κυρίως λευκές σημαίες με γαλάζιο ή ερυθρό σταυρό, με εικόνες Αγίων σε συνδυασμό με επιγραφές, όπως «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ» κ.ά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ποικιλίας και της διαφορετικότητας των σημαιών ήταν το γεγονός ότι οι τρεις συνοικίες της Λιβαδειάς ύψωσαν η καθεμία τη δική της σημαία.
Η Κύπρος, αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνισμού, δεν έμεινε αμέτοχη στον Αγώνα για την ελευθερία. Ένοπλο σώμα Κυπρίων εθελοντών αγωνιστών κατέφθασε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1821 για να λάβει μέρος στην πολιορκία της Ακρόπολης. Το σώμα έφερε δική του σημαία, η οποία ήταν λευκή με κυανό σταυρό στη μέση και στο άνω αριστερό τεταρτημόριο έφερε την επιγραφή «ΣΗΜΕΑ ΕΛΗΝΗΚΙ – ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ» .
Όσον αφορά στο ναυτικό, μετά τη Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), τα ελληνικά πλοία ταξίδευαν υπό ρωσική σημαία, τις λεγόμενες «ρούσικες πανδιέρες». Αυτές παρουσίαζαν χρωματική ποικιλία, αλλά κυριαρχούσαν εκείνες που έφεραν τρεις οριζόντιες ζώνες, λευκή, γαλάζια και κόκκινη. Όμως, στο πλαίσιο των προνομίων που παραχώρησε η Υψηλή Πύλη στους Έλληνες ναυτικούς προκειμένου να μην χάσει τον έλεγχο του εμπορίου, τα ελληνικά εμπορικά πλοία μπορούσαν να φέρουν τη λεγόμενη γραικοτουρκική σημαία (ραγιάδικη Οθωμανική παντιέρα), η οποία συνίστατο από τρεις οριζόντιες ζώνες, μία γαλάζια πλαισιωμένη από δύο ερυθρές χωρίς όμως σταυρό.
Κατά καιρούς όμως, χρησιμοποιήθηκαν καιρούς όμως,και σημαίες άλλων κρατών, όπως η γαλλική, βενετική κ.ά.
Στις επαναστατικές σημαίες των τριών μεγάλων νησιών (Σπέτσες, Ύδρα και Ψαρά) κυριαρχούσαν τα αλληγορικά σύμβολα της σημαίας της Φιλικής Εταιρείας. Στο μέσο της σημαίας απεικονιζόταν το σύμβολο του σταυρού να πατάει πάνω σε ανεστραμμένη ημισέληνο, δεξιά του σταυρού η άγκυρα γύρω από την οποία τυλίγεται ένα φίδι (σύμβολο της δύναμης του Ελληνικού Έθνους) και η κουκουβάγια (σύμβολο της φρόνησης με την οποία έπρεπε να διεξαχθεί ο Αγώνας) που τσιμπάει τη γλώσσα του φιδιού, και από την άλλη πλευρά του σταυρού μία λόγχη ή σημαία με την κεφαλή του Θεμιστοκλή (Ύδρα). Επίσης, έφεραν τις επιγραφές «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» (Σπέτσες και Ψαρά) και «Ή ΤΑΝ Ή ΕΠΙ ΤΑΣ» (Ύδρα). Στη Σάμο υψώθηκαν τρεις διαφορετικές σημαίες.
Η Καθιέρωση της Πρώτης Επίσημης Εθνικής Σημαίας
Κατά τη σύγκληση της Α ́ Εθνοσυνέλευσης των Ελλήνων στην Πιάδα της Επιδαύρου την 1η Ιανουαρίου 1822, συζητήθηκε και αποφασίστηκε, μεταξύ άλλων, η υιοθέτηση και καθιέρωση ενιαίας σημαίας για τον Αγώνα. Με το άρθρο ρδ ́ του Προσωρινού Πολιτεύματος ορίστηκε η νέα σημαία να φέρει το σύμβολο του σταυρού και τα χρώματα κυανό και λευκό. Στις 15 Μαρτίου 1822, το Εκτελεστικό Σώμα συνεδρίασε στην Κόρινθο και με το Διάταγμα 540 καθόρισε το σχήμα και τις λεπτομέρειες της σημαίας. Συγκεκριμένα, για τις Δυνάμεις Ξηράς (τάγματα Πεζικού και Φρούρια), η σημαία ήταν τετράγωνη, κυανού χρώματος και έφερε στο μέσο λευκό σταυρό που τη χώριζε σε τέσσερα ίσα μέρη και οι κεραίες του κατέληγαν στις τέσσερις πλευρές της σημαίας. Για το Ναυτικό καθορίστηκαν δύο τύποι, μία πολεμική και μία για τον εμπορικό στόλο. Η πολεμική ναυτική σημαία διαιρούνταν σε εννέα εναλλασσόμενες ισοπλατείς οριζόντιες ταινίες, πέντε κυανές και τέσσερις λευκές, και στην άνω εσωτερική γωνία της σχηματιζόταν κυανό τετράγωνο με λευκό σταυρό στη μέση, ακριβώς όπως και η σημερινή. Η σημαία των εμπορικών πλοίων ήταν κυανού χρώματος και στην άνω εσωτερική γωνία υπήρχε λευκό τετράγωνο με κυανό σταυρό.
Αρχικά, η γαλανόλευκη σημαία δεν έτυχε καθολικής αποδοχής από τους οπλαρχηγούς λόγω του έντονου τοπικιστικού πνεύματος που τους χαρακτήριζε.Αυτό δικαιολογεί και τη μνεία που έγινε για τη σημαία κατά την Γ ́ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα τον Μάιο του 1827, η οποία απλώς επικύρωσε τις αποφάσεις των Α ́ και Β ́ Εθνοσυνελεύσεων.
H πρώτη ελληνική σημαία (1822-1978)
Για την επιλογή των σχημάτων και των χρωμάτων, καθώς και την αλληγορική τους σημασία, έχουν ειπωθεί ποικίλες και διαφορετικές γνώμες και εκδοχές, οι οποίες όμως αποτελούν υποθέσεις. Εξάλλου, στα επίσημα έγγραφα της εποχής ή μεταγενέστερα δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία που να αιτιολογούν την προτίμηση αυτών των χρωμάτων, του είδους και του σχήματος της σημαίας. Παρακάτω παρατίθενται ορισμένες από αυτές τις εκδοχές:
– το κυανό χρώμα συμβολίζει τον ουρανό και το λευκό τον αφρό των κυμάτων της θάλασσας που περιβάλλει τη χώρα μας.
– το λευκό συμβολίζει την αγνότητα του σκοπού των Ελλήνων και το κυανό υποδηλώνει τη θεϊκή παρέμβαση, αφού ο Θεός ενέπνευσε στο Έθνος τη μεγαλουργή ιδέα να αναλάβει και να φέρει σε αίσιο πέρας έναν άνισο αλλά δίκαιο αγώνα
– τα χρώματα παραπέμπουν στη ναυτική βράκα (κυανό) και στη φουστανέλλα (λευκό)
– οι εννέα κυανές και λευκές οριζόντιες παράλληλες λωρίδες αντιπροσωπεύουν τις συλλαβές του «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ» ή συμβολίζουν τη θάλασσα και τους κυματισμούς της.
– η κυανόλευκη σημαία είναι όμοια με εκείνη του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, την οποία υιοθέτησε αργότερα η κρητική οικογένεια των Καλλέργηδων στη διάρκεια του βενετο-τουρκικού πολέμου (1645-1669), με την προσθήκη της επιγραφής «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ».
Σύμφωνα με την άποψη του Σπυρίδωνα Τρικούπη, η μη επιλογή της σημαίας της Φιλικής Εταιρείας ή του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ως Εθνικής Σημαίας από την Α ́ Εθνοσυνέλευση, αποσκοπούσε στη διάψευση των εσφαλμένων εντυπώσεων που είχαν δημιουργηθεί στις ευρωπαϊκές αυλές, και ιδιαίτερα στην Ιερά Συμμαχία, για τον σκοπό της Επανάστασης, την οποία θεωρούσαν ότι επρόκειτο για επαναστατικό κίνημα κάποιας μυστικής οργάνωσης με επιδίωξη την ανατροπή των υφιστάμενων πολιτικών και κοινωνικών συστημάτων στην περιοχή των Βαλκανίων.
Οι ποικίλες απόψεις και θέσεις, που επιχειρούν να αποκρυπτογραφήσουν τα σύμβολα της Ελληνικής Σημαίας, αποδεικνύουν την πολυδιάστατη σημασία και αξία που έχει το ιερότερο σύμβολο του Έθνους για κάθε Έλληνα.
Διάφορες Σημαίες της Νεότερης Εποχής
Στη διάρκεια των Κρητικών επαναστάσεων υψώθηκαν σημαίες που έφεραν ποικίλες επιγραφές που συναντάμε στην περίοδο της Επανάστασης, καθώς και άλλες, όπως «ΚΡΗΤΗ ΕΝΩΣΙΣ», «ΕΝΩΣΗ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», κ.ά. οι οποίες εξέφραζαν με εμφατικό τρόπο τον προαιώνιο πόθο του κρητικού λαού, την Ένωση της μεγαλονήσου με τη μητέρα Ελλάδα. Εκτός από τις επιγραφές, οι οποίες συνήθως ήταν ερυθρού χρώματος, απεικονίζονταν οι μορφές της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου και άλλων Αγίων. Αργότερα, η νεοσυσταθείσα Κρητική Πολιτεία (1899-1909) απέκτησε τη δική της σημαία, γαλάζιου χρώματος, με λευκό σταυρό στο μέσο, εκτός από το άνω εσωτερικό τετράγωνο που ήταν ερυθρό και εντός αυτού υπήρχε χρυσοκέντητο αστέρι. Αυτός ο τύπος της σημαίας κυμάτιζε κατά την άφιξη του πρίγκιπα Γεωργίου στο νησί στις 9 Δεκεμβρίου 1898 για να αναλάβει τα καθήκοντα του ύπατου αρμοστή.
Η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης της 9ης Ιουλίου 1832 δεν προέβλεπε την ενσωμάτωση της Σάμου στο νεοσυσταθέν Ελληνικό κράτος. Η Σάμος ανακηρύχθηκε σε αυτόνομη Ηγεμονία φόρου υποτελής στον σουλτάνο τον Ιούλιο του 1834 και το καθεστώς της ρυθμιζόταν από τον «Προνομιακόν Χάρτην» της 10ης Δεκεμβρίου 1832.Ως Ηγεμονία έφερε δύο σημαίες, μία του καθεστώτος και μία για τα εμπορικά πλοία. Η σημαία της Ηγεμονίας ήταν χρώματος κυανού με ερυθρό σταυρό μέσα σε λευκό τρίγωνο, στο μέσο της σημαίας, ενώ εκείνη των εμπορικών πλοίων ήταν όμοια με την Εθνική Σημαία, με τη διαφορά ότι τα δύο άνω τετράγωνα ήταν ερυθρά και όχι γαλάζια. Η σημαία του εθελοντικού σώματος του Παναγιώτη Δαγκλή, που πολέμησε για την απελευθέρωση της Ηπείρου, ήταν βαθύ κυανού χρώματος με λευκό σταυρό και την ένδειξη 1854.
Το ελληνικό εθελοντικό σώμα που έλαβε μέρος στον Κριμαϊκό Πόλεμο του 1854 έφερε σημαία λευκού χρώματος με σταυρό μέσα σε κυανό τετράγωνο και την επιγραφή «ΝΙΚΗ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ»
Στη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908) υψώθηκαν γαλανόλευκες σημαίες, σημαίες με τον δικέφαλο αετό και επιγραφές, όπως «ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΙΣ», και λάβαρα.
Νόμοι και Διατάγματα που αφορούν στην Εθνική Σημαία
Από τη διακήρυξη της πολιτικής ύπαρξης του Ελληνικού Έθνους και την καθιέρωση της πρώτης επίσημης σημαίας του κράτους, σημειώθηκαν διάφορες τροποποιήσεις και αλλαγές όσον αφορά στον τύπο της σημαίας. Οι τροποποιήσεις αυτές αντανακλούσαν την πολιτική διαδρομή του ελληνικού κράτους από τη σύστασή του μέχρι σήμερα.
Στις 30 Ιουλίου 1828, ο Κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, με το ψήφισμα ΙΒ ́, υπ’ αριθ. 3529, εξομοίωσε τη σημαία των εμπορικών πλοίων με εκείνη των πολεμικών, ως αναγνώριση των πολύτιμων υπηρεσιών τους στον Αγώνα.
Στις 4 Απριλίου 1833, με Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ 21/3-6-1833, σ. 155) καθορίστηκε η μορφή της πολεμικής ναυτικής σημαίας (l’ enseigne) και της εμπορικής σημαίας, η οποία, σε αντίθεση με την πολεμική, δεν έφερε τα παράσημα του κράτους. Αργότερα, στις 28 Αυγούστου 1858, με νέο ΒΔ (ΦΕΚ 41/13-9-1858, σ.σ. 267-269) καθορίστηκαν οι λεπτομέρειες για την κατασκευή, τις διαστάσεις και τη χρήση των διαφόρων διακριτικών που αφορούσαν αυτές τις δύο σημαίες.
Η άφιξη του Γεωργίου Α ́ δεν επέφερε σημαντικές αλλαγές στη σημαία του κράτους. Με το ΒΔ «Περί Σημαιών» (ΦΕΚ 5/3-2-1864, σ.σ. 16-17), στις 28 Δεκεμβρίου 1863, καθορίστηκε η σημαία να φέρει στο μέσο του σταυρού τα εμβλήματα του κράτους και τα οικόσημα της βασιλικής οικογένειας .Επίσης, οι σημαίες των ταγμάτων Πεζικού έφεραν τα εμβλήματα του κράτους, ενώ εκείνες του Πολεμικού Ναυτικού και των Φρουρίων έφεραν το βασιλικό στέμμα, στο μέσο του σταυρού. Στις 31 Μαΐου 1914, με ΒΔ (ΦΕΚ 175/30-6-1914, σ.σ. 933-936) καθορίστηκε, μεταξύ άλλων, η σημαία των Υπουργείων, Πρεσβειών, Δημόσιων και Δημοτικών καταστημάτων, η οποία ήταν όμοια με εκείνη των Φρουρίων. Επίσης, καθιερώθηκε η εμπορική ναυτική σημαία, η οποία ήταν πανομοιότυπη με την Εθνική, να αποτελεί τη μόνη επιτρεπόμενη σημαία που θα χρησιμοποιείται από τους ιδιώτες.
Στις 25 Μαρτίου 1924, η Δ ́ Συντακτική Συνέλευση αποφάσισε την έκπτωση της βασιλικής δυναστείας και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας. Η πολιτειακή αλλαγή είχε αντίκτυπο και στην Εθνική Σημαία, από την οποία αφαιρέθηκαν τα βασιλικά σύμβολα. Αργότερα, στις 10 Οκτωβρίου 1935, η Ε ́ Εθνική Συνέλευση, στο πλαίσιο της κατάργησης της «αβασιλεύτου Δημοκρατίας», επανέφερε τα βασιλικά εμβλήματα στις σημαίες.
Σημαία της Ελλάδος
Η Επίσημη Εθνική Σημαία Σήμερα
Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974, εκδόθηκαν ο Νόμος 48/1975 (ΦΕΚ 108/7-6-1975, σ.σ. 617-618) και το Προεδρικό Διάταγμα 515/1975 (ΦΕΚ 170/13-8-1975, σ.1143), που καθόριζαν με λεπτομέρειες τις προδιαγραφές της σημαίας. Όμως, το 1978 εκδόθηκε ο Νόμος 851 «Περί της Εθνικής Σημαίας, των Πολεμικών Σημαιών και του Διακριτικού Σήματος του Προέδρου της Δημοκρατίας» (ΦΕΚ 233, τ. Α/21- 12-1978, σ.σ. 2250-2252), ο οποίος καθορίζει ότι η Εθνική Σημαία είναι κυανόλευκη, αποτελείται από εννέα ισοπλατείς οριζόντιες λωρίδες, πέντε κυανές και τέσσερις λευκές, με εναλλαγή των χρωματικών τόνων, έτσι ώστε η πρώτη και η τελευταία λωρίδα να είναι κυανή. Στην άνω εσωτερική γωνία μέσα σε κυανό τετράγωνο υπάρχει λευκός σταυρός, οι κεραίες του οποίου εκτείνονται στις πλευρές του τετραγώνου .
Η αναλογία πλάτους προς το μήκος της σημαίας είναι 2 προς 3. Ο κοντός είναι χρώματος λευκού και στην κεφαλή φέρει λευκή σφαίρα με σταυρό, όταν πρόκειται για σημαία στρατοπέδων, δημόσιων και δημοτικών αρχών κ.λπ. ή δίχως σταυρό για σημαία που επαίρεται από ιδιώτες, σε καταστήματα, γραφεία κ.λπ. Επίσης, καθορίστηκαν οκτώ μεγέθη σημαιών, πάλι ανάλογα με τη χρήση και τον προορισμό της κάθε μίας, και κυμαίνονται από 6,48х4,32 μ. μέχρι 0,27х0,18 μ. Ωστόσο,το άρθρο 9 του Νόμου κατήργησε, μεταξύ άλλων, το άρθρο 1 του Νόμου 48/1975 και το ΠΔ 515/1975, και ουσιαστικά έθεσε εκτός ισχύος την Εθνική Σημαία όπως αυτή καθιερώθηκε από την Α ́ Εθνοσυνέλευση της 15ης Μαρτίου 1822 και ίσχυσε χωρίς σημαντικές μεταβολές μέχρι το 1978.
Η Ιστορία Ελληνικής Πολεμικής Σημαίας
Η πολεμική σημαία κατέχει ξεχωριστή θέση στη στρατιωτική ιστορία των λαών και είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τιμή και το γόητρο κάθε στρατιωτικού σώματος που δικαιούται να τη φέρει.
Από τη συγκρότηση των πρώτων ελληνικών τακτικών στρατιωτικών σωμάτων απονεμήθηκαν γαλανόλευκες σημαίες, οι οποίες αποτέλεσαν κατά κάποιο τρόπο τις πρώτες επίσημες πολεμικές σημαίες. Παρόμοιες σημαίες δόθηκαν και σε φιλελληνικά σώματα, όπως στη γερμανική Λεγεώνα ή διέθεταν δικές τους ξεχωριστές σημαίες, όπως εκείνη που είχε το ιππικό του Φαβιέρου.
Σημαντικός σταθμός για τις σημαίες των ταγμάτων Πεζικού και Ευζώνων ήταν τα διατάγματα της 9ης Απριλίου 1864 «Περί σημαιών» (ΦΕΚ 16/25-4-1864, σ. 85) και της 26ης Σεπτεμβρίου 1867 «Περί σημαίας των ταγμάτων του Πεζικού και των Ευζώνων» (ΦΕΚ 61/19-10-1867, σ. 700- 701). Σύμφωνα με αυτά, οι σημαίες κατασκευάζονταν από κυανό μεταξωτό ύφασμα με χρυσά κρόσσια ολόγυρα, και έφεραν στο μέσο σταυρό από λευκό μεταξωτό ύφασμα, στο κέντρο του οποίου υπήρχε η μορφή του Αγίου Γεωργίου . Επίσης, καθορίζονταν οι διαστάσεις των διαφόρων μερών της σημαίας. Ειδικά για τις σημαίες των Ευζωνικών ταγμάτων, αυτές ήταν όμοιες με εκείνες του Πεζικού, με τη μόνη διαφορά ότι στην επιφάνεια της σφαίρας, που κοσμούσε το άνω άκρο του κοντού της σημαίας, αναγραφόταν το γράμμα Ε αντί του γράμματος Π.
Στη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων ορισμένες από τις πολεμικές σημαίες έφεραν κεντητές επιγραφές με τα ονόματα των μαχών στις οποίες έλαβαν μέρος οι μονάδες τους. Επί βασιλέως Κωνσταντίνου Α ́ εκδόθηκε ΒΔ «Περί των Σημαιών του Βασιλείου της Ελλάδος και άλλων διακριτικών σημάτων» (ΦΕΚ 175/30-6-1914), το οποίο καθόριζε, μεταξύ άλλων, όπως μόνο τα συντάγματα Πεζικού και Ευζώνων από τα στρατιωτικά σώματα να φέρουν πολεμική σημαία
Η Πολεμική Σημαία Σήμερα
Το 1980, εξεδόθη το Προεδρικό Διάταγμα 348 (ΦΕΚ 98, τ.Α/17-4-1980, σ.1486), το οποίο καθορίζει με λεπτομέρειες τις προδιαγραφές για την κατασκευή των πολεμικών σημαιών του Στρατού Ξηράς, της Πολεμικής Αεροπορίας και – μέχρι το 1984 – του Σώματος της Χωροφυλακής. Σύμφωνα με το διάταγμα αυτό, η πολεμική σημαία αποτελείται από κυανό ορθογώνιο τετράγωνο ύφασμα, πλευράς ενός μέτρου, με λευκό σταυρό, στο μέσο του οποίου, και από τις δύο πλευρές, απεικονίζεται η μορφή του προστάτη Αγίου του κάθε Κλάδου. Για τον Στρατό Ξηράς είναι ο Άγιος Γεώργιος, έφιππος να σκοτώνει τον δράκοντα, για την Πολεμική Αεροπορία ο Αρχάγγελος Μιχαήλ επί νεφών και η Αγία Ειρήνη για την Αστυνομία και τη Χωροφυλακή. Κατασκευάζεται από μεταξωτό ύφασμα και στις τρεις ελεύθερες πλευρές της φέρει επίχρυσα κρόσσια, μήκους 5 εκατοστών, που συμβολίζουν τις ψυχές που εμπιστεύεται η πατρίδα σε αυτή. Με τον ίδιο τρόπο κατασκευάζονται οι πολεμικές σημαίες της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ) και του Ναυτικού Αγήματος. Η σημαία του Πολεμικού Ναυτικού είναι όμοια με την Εθνική Σημαία. Ο κοντός της πολεμικής σημαίας είναι μήκους 2,30 μέτρων και φέρει επένδυση από βελούδινο ύφασμα, χρώματος βαθύ κυανού. Στο άνω άκρο του κοντού υπάρχει μεταλλική σφαίρα και επ’ αυτής σταυρός. Η μεταλλική σφαίρα φέρει χαραγμένη την ταυτότητα της μονάδας στην οποία ανήκει η σημαία. Δύο χρυσόχρωμα μεταξωτά κορδόνια, μήκους 1,5 μέτρων, τα οποία απολήγουν σε θυσάνους, ίδιου νήματος με τα κορδόνια, κρέμονται από τη βάση της σφαίρας.
Από τις μονάδες του Στρατού, της Αεροπορίας και του Ναυτικού απονέμεται πολεμική σημαία μόνο σ’ εκείνες στις οποίες ανατίθεται πολεμική αποστολή, απόρροια της οποίας είναι η εμπλοκή σε μάχη εξ επαφής με τον εχθρό. Το Συμβούλιο Αρχηγών Γενικών Επιτελείων (ΣΑΓΕ) καθορίζει τις μονάδες αυτές και η απονομή της πολεμικής σημαίας γίνεται με Προεδρικό Διάταγμα.
Στον Στρατό Ξηράς, πολεμική σημαία απονέμεται στις μονάδες ελιγμού, δηλαδή τις ταξιαρχίες Πεζικού και Τεθωρακισμένων, τα συντάγματα Πεζικού, Ευζώνων, Καταδρομών, Πεζοναυτών και Αλεξιπτωτιστών, τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (ΣΣΕ) και την Προεδρική Φρουρά. Ειδικά για το Όπλο του Πυροβολικού, αντί της πολεμικής σημαίας, τα πυροβόλα είναι η «σημαία» του Όπλου και γι’ αυτό δεν εγκαταλείπονται ποτέ στο πεδίο της μάχης.
Στην Πολεμική Αεροπορία, απονέμεται στις πτέρυγες και σμηναρχίες Μάχης, και στη Σχολή Ικάρων. Τέλος, όσον αφορά στο Πολεμικό Ναυτικό, πολεμική σημαία απονέμεται στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ), στο Ναυτικό Άγημα και στα πολεμικά πλοία. Πολεμική σημαία έχει απονεμηθεί και στην Ελληνική Αστυνομία, και την οποία φέρει η Σχολή Αξιωματικών.
Το 1985, με την υπ’ αριθ. Φ.463.11/362353/Σ.930/20-3-1985/ΓΕΕΘΑ (Στρατιωτικό Δελτίο Ν-Δ-Α αριθ. 5) απόφαση του Υπουργού Αναπληρωτού Εθνικής Άμυνας ρυθμίζονται οι λεπτομέρειες για τα μεγέθη της Εθνικής Σημαίας και τις διαστάσεις της σφαίρας και του σταυρού, που επαίρονται από τις μονάδες και τις υπηρεσίες των Ενόπλων Δυνάμεων. Συγκεκριμένα, κάθε στρατόπεδο φέρει μία μόνο σημαία, ανεξάρτητα από τον αριθμό των μονάδων που είναι εγκατεστημένες, ενώ οι μονάδες που είναι εγκατεστημένες σε μεμονωμένα κτήρια, όπως π.χ. η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, μπορούν να φέρουν σημαία. Επίσης, για όλες τις μονάδες προβλέπεται σημαία θυέλλης σε ημέρες σφοδρών ανέμων.
Η πολεμική σημαία ηγείται της μονάδας που τη φέρει στο πεδίο της μάχης και σε περίπτωση απώλειάς της καταρρακώνεται η τιμή και το ηθικό του στρατιωτικού σώματος, ενώ δεν δικαιούται να φέρει άλλη εκτός και αν κυριεύσει εχθρική σημαία.
Επίσης, χρησιμοποιείται σε επίσημες τελετές π.χ. Παρελάσεις, ορκωμοσίες κ.λπ. κατά τις οποίες ο σημαιοφόρος συνοδεύεται από τιμητική φρουρά. Οι πολεμικές σημαίες, όταν δεν χρησι- μοποιούνται, φυλάσσονται σε κατάλληλο χώρο με την ευθύνη και μέριμνα των διοικητών μονάδων στις οποίες ανήκουν.
Γενικές Διατάξεις περί Σημαίας
Η έπαρση της σημαίας τελείται κάθε μέρα στις 0800 και παραμένει στη θέση της μέχρι τη δύση του ηλίου. Στη διάρκεια των αθλητικών εκδηλώσεων παραμένει σ’ έπαρση, ενώ στη διάρκεια εθνικού ή θρησκευτικού πένθους, οι σημαίες κυματίζουν μεσίστιες. Κατά τον εορτασμό εθνικών και τοπικών επετείων, ο σημαιοστολισμός διατηρείται και κατά τη νύχτα, εφόσον ο εορτασμός διαρκεί περισσότερες από μία ημέρες.
Κατά την έπαρση,υποστολή ή διέλευση της Εθνικής ή πολεμικής σημαίας με τη συνοδεία τιμητικής φρουράς, όλοι οφείλουν να στραφούν προς το μέρος της, να λάβουν τη στάση προσοχής και να αποδώσουν τον απαιτούμενο χαιρετισμό μέχρι την ολοκλήρωσή της. Ειδικά, για το στρατιωτικό προσωπικό, οφείλει να αποδώσει τον δέοντα σεβασμό και χαιρετισμό, σύμφωνα με τα άρθρα 16 (§11-16, σ. 20) και 18 (§2α, σ. 23) του Στρατιωτικού Κανονισμού (ΣΚ 20-1), ενώ λαμβάνεται ως σοβαρό πειθαρχικό παράπτωμα (άρθρο 63, §2γ(6), ΣΚ 20-1, σ. 61) η μη απονομή του οφειλόμενου χαιρετισμού στη σημαία και στα θρησκευτικά σύμβολα. Στη διάρκεια παρελάσεων, που πραγματοποιούνται εντός συνόρων, με την παρουσία άλλων σημαιών, η Εθνική Σημαία τοποθετείται στο δεξιό αυτών των σημαιών, ενώ παρουσία λαβάρων, τοποθετείται μπροστά και στο μέσο αυτών. Οι σημαίες ξένων κρατών πρέπει να έχουν τις ίδιες διαστάσεις με την Εθνική Σημαία, όταν επαίρονται σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της χώρας.
Η Εθνική Σημαία απαγορεύεται να φέρει διακριτικά οργανώσεων, σωματείων, ιδρυμάτων κ.λπ. ή οποιαδήποτε άλλη παράσταση που αλλοιώνει το σχήμα της. Απαγορεύεται η χρησιμοποίησή της ως αντιπροσωπευτικό σύμβολο διαφόρων οργανώσεων, σωματείων και συλλόγων. Απαγορεύεται να ακουμπάει στο έδαφος και να αναρτάται σε εξώστες και παράθυρα χωρίς κοντό. Δεν αποτελεί αντικείμενο προς εμπορική εκμετάλλευση, όπως συμβαίνει κατά κόρον στη διάρκεια αθλητικών αγώνων π.χ. ποδοσφαιρικοί αγώνες Εθνικών Ομάδων, όπου βλέπουμε το ιερότερο σύμβολο του Ελληνικού Έθνους τυπωμένο στα πιο απίθανα σημεία ή προϊόντα π.χ. παπούτσια, μπλουζάκια κ.λπ. Όταν παλαιώσει ή καταστραφεί, δεν καταλήγει στα απορρίμματα, αλλά καίγεται.
ΣΑΝΤΟΡΙΝH
Η πολιτεία έχει θεσπίσει νόμους και διατάξεις που προβλέπουν την τιμωρία για τους παραβάτες. Σύμφωνα με το άρθρο 8 του Νόμου 851/1978, οι παραβάτες τιμωρούνται με κράτηση δύο (2) μηνών ή επιβολή προστίμου ή και τα δύο, εφόσον με άλλες διατάξεις δεν προβλέπεται βαρύτερη ποινή.
Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 181 του Ποινικού Κώδικα, όποιος αφαιρεί, καταστρέφει, παραμορφώνει ή ρυπαίνει την Εθνική Σημαία ή έμβλημα της κυριαρχίας του ελληνικού κράτους τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο (2) ετών, και με το άρθρο 155 προβλέπεται φυλάκιση μέχρι έξι (6) μηνών ή χρηματικό πρόστιμο όσων προσβάλλουν, καταστρέφουν ή ρυπαίνουν σημαίες και εμβλήματα ξένων κρατών που έχουν αναγνωριστεί επίσημα από την Ελλάδα και τελούν σε ειρήνη.
Η δίωξη ασκείται μόνο ύστερα από αίτηση της ξένης κυβέρνησης.
Πηγή
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αγγελής Κ. Δημήτριος, Ελληνική Σημαία (480 π.Χ.– 2000 μ.Χ.), Αθήνα, Εκδόσεις Προσκήνιο, 2001.
Γιαννόπουλος Νικόλαος, «Οι Σημαίες της Επανάστασης, οι «Πνοές» της Ελευθερίας, 1821», Στρατιωτική Ιστορία, τ.87, Εκδόσεις Περισκόπιο, 2003, σ.σ. 18-27.
Ζαφειρίου Νικόλαος, Η Ελληνική Σημαία από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα (φωτογραφική αναπαραγωγή της επαυξημένης έκδοσης του 1947), Αθήνα, Εκδόσεις Ελεύθερη Σκέψις,1995.
5. Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Σημαίες Ελευθερίας (Συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου), Αθήνα, 1996.
7. Υπουργείο Ναυτικών, Αι σημαίαι του κράτους και τα άλλα διακριτικά σήματα, Αθήνα, Εθνικό Τυπογραφείο, 1914.
8. Χατζηλύρας Αλεξάνδρος – Μιχαήλ, «Η Ελληνική Σημαία. Η ιστορία και οι παραλλαγές της κατά την Επανάσταση – Η σημασία και η καθιέρωσή της», Στρατιωτική Επιθεώρηση, τεύχος Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου 2003, ΤΥΕΣ, σ.σ. 27-61.
Οι επίλεκτοι Κρήτες Τοξότες των προχριστιανικών αιώνων, εμφανίζονται συχνά να συνοδεύουν μονάδες Λακεδαιμονίων και αργότερα του Φιλίππου Β΄ και του Αλεξάνδρου. Μία πρώτη περιγραφή τους δίδεται από τον Ξενοφώντα εις την Κύρου Ανάβασις που περιγράφει τις μικρές ορειχάλκινες κυκλικές τους ασπίδες και τα ισχυρά παλίντοντα τόξα.
Αναφορές από τον Ξενοφώντα
[4.2.28] ἄριστοι δὲ καὶ τοξόται ἦσαν· εἶχον δὲ τόξα ἐγγὺς τριπήχη, τὰ δὲ τοξεύματα πλέον ἢ διπήχη· εἷλκον δὲ τὰς νευρὰς ὁπότε τοξεύοιεν πρὸς τὸ κάτω τοῦ τόξου τῷ ἀριστερῷ ποδὶ προσβαίνοντες. τὰ δὲ τοξεύματα ἐχώρει διὰ τῶν ἀσπίδων καὶ διὰ τῶν θωράκων. ἐχρῶντο δὲ αὐτοῖς οἱ Ἕλληνες, ἐπεὶ λάβοιεν, ἀκοντίοις ἐναγκυλῶντες. ἐν τούτοις τοῖς χωρίοις οἱ Κρῆτες χρησιμώτατοι ἐγένοντο. ἦρχε δὲ αὐτῶν Στρατοκλῆς Κρής. [4.2.28] Ήταν μάλιστα και έξοχοι τοξότες. Τα τόξα τους είχαν μάκρος απάνω κάτω τρεις πήχες, και τα βέλη περισσότερο από δυο πήχες. Και κάθε φορά που χτυπούσαν τέντωναν τις χορδές, πατώντας το κάτω μέρος του τόξου με το αριστερό πόδι. Έτσι τα βέλη περνούσαν μέσα από τις ασπίδες και τους θώρακες. Όταν όμως τα έπιαναν οι Έλληνες, τα χρησιμοποιούσαν σαν ακόντια, προσαρμόζοντας επάνω μια θηλιά. Σ᾽ αυτά τα μέρη οι Κρητικοί πρόσφεραν πολύ μεγάλες υπηρεσίες. Αρχηγός τους ήταν ο συμπατριώτης τους Στρατοκλής.
Τοξότης εκ Κρήτης Εποχής του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Ο εικονιζόμενος τοξότης του Λόχου των Κρητών του Αλεξάνδρου ανταποκρίνεται στην «Ελληνιστικής περιόδου» επιτύμβιο στήλη των τοξοτών Πυρρία και Υπερβάλλωνος, από το Κακοδίκι των Λευκών Ορέων (M. Cuarducci: ΙNSCRIPTIONESCRETICAEII, vi. 7), όπου μεταξύ των άλλων απεικονίζονται ο γνωστός έως και την εποχή μας ιδιόμορφος κρητικός μαύρος μάλλινος κεφαλόδεσμος, ο δερμάτινος κλειστός γωρυτός (φαρέτρα), τα βέλη με την κλασσική μεγάλη χαλύβδινη κρητική αιχμή και το μικρό σχετικά δερμάτινο σακίδιο, που πιθανότατα περιέχει διάφορα εξαρτήματα τοξοβολίας, όπως χορδές (οι τένοντες είναι ευαίσθητοι σε αντίξοες καιρικές συνθήκες), αιχμές και τμήματα τόξου, όπως τα άκρα.
Η μικρή ασπίδα φέρει ως έμβλημα τον αστρίτη, ένα μικρό αλλά εξαιρετικά δηλητηριώδες είδος έχιδνας, το αγαπημένο σύμβολο τοξοτών και σφενδονητών εκείνης της περιόδου, ενώ το κυανωπό χρώμα του χιτώνα (τα χρώματα της στήλης έχουν χαθεί) ανταποκρίνεται στο χρώμα αναλόγου χιτώνα από την μετώπη του τάφου των Λευκαδίων Ημαθίας.
Ο μαύρος κεφαλόδεσμος αναφέρεται από τον Πορφύριο στην δεύτερη φάση της μύησης Πυθαγόρα στους Κουρήτες της Κρήτης και μάλλον αποτελεί διακριτικό τους χαρακτηριστικό, όπου περιγράφει ότι ο φιλόσοφος με μαύρο μάλλινο στέφανο (ο κεφαλόδεσμος) παραμένει επί μία νύχτα ξαπλωμένος με το πρόσωπο στην γη στην παραλία και κατόπιν οδηγείται στο Ιδαίον Άντρο, όπου μετά από τρία ένατα (27 ημέρες), καταλήγει στην τρίτη φάση, την φάση του θρονισμού, με τον θρόνο να εμφανίζεται αρχικά καλυμμένος.
ΠΥΡΡΙΑΣ : ΠΥΡΡΙΑ ΥΠΕΡΒΑΛΛΩΝΟΣ :ΜΕΝΕΚΑΡΤΗΝ -Μια ακριβής αποτύπωσή της στήλης.
Ο περίεργος κεφαλόδεσμος που περιγράφεται στο κείμενο επιβιώνει και στην εποχή μας στην Κρήτη, αποτελώντας αναπόσπαστο στοιχείο της τοπικής παραδοσιακής ενδυμασίας και η αναπαράστασή του στην νεκρική στήλη δύο τοξοτών του τέλους IV προχριστιανικού αιώνα (δηλαδή πέντε αιώνες πριν τον Πορφύριο), είναι σχεδόν πανομοιότυπη με τον σύγχρονο.
TALISMANS ET RELIQUES TOMBES DY CIEL, Revue des Etudes Ethnographiques et Sociologiques, Paris, 1909, σελίς 1 & Ε.Β Tylor: EARLY HISTORY OF MEN, London, 1911, σελίς 206).
Η στήλη δυστυχώς δεν υπάρχει πλέον, καθώς καταλήγει λεία αρχαιοκαπήλων, αλλά διασώζεται το σκαρίφημα με την ακριβή αποτύπωσή της από την Ιταλό αρχαιολόγο M. Cuarducci, όταν διαμένει στην ταβέρνα του Σπύρου Καλαϊτζάκη το 1938 στα Χανιά . (1) Στην Εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ας δούμε τοις Ιστορικές Aναφορές, από το κείμενο του Αρριανού.
1. Στην μάχη των Θηβών.
Στην πολιορκία της Θήβας ο Αρριανός μας δίνει μια πρώτη περιγραφή της συμμετοχής των Κρητών τοξοτών.
« Εκεί λοιπόν στο χαράκωμα ο Περδίκας ενώ προσπαθούσε να εισέλθει σε αυτό με την βία, χτυπήθηκε και μεταφέρθηκε στο μακεδονικό στρατόπεδο σε κακή κατάσταση και με δυσκολία σώθηκε από το τραύμα του. Τους Θηβαίους όμως τους απέκλεισαν στην κοίλη οδό προς τον ναό του Ηρακλή,, όσοι όρμησαν με τον Περδίκκα και με τους Κρητικούς τοξότες, που έστειλε ο Αλέξανδρος στο χαράκωμα.
Κατά το διάστημα που οι Θηβαίοι προχωρούσαν προς το Ηράκλειον, οι Μακεδόνες τους ακολουθούσαν από πίσω. Οι Θηβαίοι στράφηκαν με βοή εναντίοντους και οι Μακεδόνες οπισθοχώρησαν. Εκεί σκοτώθηκαν ο Ευρυβώτας ο αρχηγός των Κρητών τοξοτών και από τους Κρητικούς τοξότες περίπου 70.
Την ίδια στιγμή όταν είδε ο Αλέξανδρος ότι οι δικοί του οπισθοχώρησαν και τράπηκαν σε φυγή, όρμησε εναντίον των Θηβαίων με την φάλαγγα συντεταγμένη και τους απώθησε μέσα στις πύλες της πόλης, οι οποίοι με την σειρά τους τράπηκαν πανικόβλητοι σε άτακτη φυγή και δεν πρόλαβαν να κλείσουν τις πύλες της Θήβας. » (2)
2. Στην μεγάλη μάχη της Ισσού.
Πριν την μάχη της Ισσού ο Αλέξανδρος όπως πάντοτε έκανε, εμψυχώνει την ελληνική στρατιά, με ειδικές αναφορές στο κάθε μάχιμο τμήμα της. Τονίζει ακόμη την ιδιαίτερη ελλαδική καταγωγή αυτών των τμημάτων μάχης και τους υπενθυμίζει το ένδοξο ιστορικό τους παρελθόν.
Στο σημείο αυτό αναφέρεται στον Αθηναίο στρατηγό Ξενοφώντα και τους έλληνες στρατιώτες που ονομάστηκαν Μύριοι, και συμπολέμησαν το 401 π.Χ με τον Πέρση Κύρο κατά του αδελφού του Αρταξέρξη, στον περσικό εμφύλιο πόλεμο.
Συγκρίνοντας την επιτυχή επιστροφή στην Ελλάδα των Μυρίων υπό την ηγεσία του Ξενοφώντα, τους υπενθυμίζει ότι οι πρόγονοί τους αυτοί, καίτοι δεν είχαν την δική τους προετοιμασία και εκπαίδευση, κατάφεραν να επιβιώσουν, παρά το γεγονός ότι δεν διέθεταν Θεσσαλούς ιππείς, ούτε Βοιωτούς ή Πελοποννήσιους ή Θράκες ή Μακεδόνες, ούτε τους περίφημους τοξότες της Κρήτης. Παρά ταύτα επέστρεψαν από την Μαύρη θάλασσα στην Ελλάδα νικώντας όλους όσους αντιστάθηκαν σε αυτή τους την πορεία προς την πατρίδα. (3)
Κατά την παράταξη των αντιπάλων στρατών, πριν από την μεγάλη μάχη στην Ισσό καταγράφεται στο ιστορικό κείμενο, ο χώρος τάξης στο πεδίο της μάχης στο οποίο τοποθέτησε ο Αλέξανδρος τους Κρητικούς του. Τους τοποθετεί και στην δεξιά πλευρά της ελληνικής παράταξης, αλλά και στην αριστερά. Οι Κρήτες τοξότες λειτουργούν σαν ελεύθεροι καταδρομείς του πεζικού, με βάση το σχέδιο μάχης του Αλέξανδρου.
Ειδικότερα και σε σχέση με την δεξιά πλευρά στο πλέον ακραίο σημείο της, τοποθετήθηκε ένα μεικτό τμήμα εφόδου μάχης από πρόδρομους ιππείς, που προηγούνταν δηλαδή του κυρίως ιππικού, με Παίονες και Αγριάνες αρχηγοί των οποίων ήταν αντίστοιχα οι Πρωτόμαχος και Αρίστων και Κρήτες τοξότες.
Οι Κρήτες τοξότες και μέρος των ιππέων τάχθηκαν σε σχήμα γωνίας, για να καλύπτουν την βαριά φάλαγγα μάχης που είχε χωρισθεί σε δύο τμήματα – πτέρυγες, ένα στραμμένο προς τον Δαρείο και την κύρια δύναμή του και το άλλο στραμμένο προς τα νώτα τους προς το βουνό αντικριστά με την άλλη δύναμη των Περσών, για να αποφύγουν την περικύκλωση από τους πέρσες, που ήταν πολυπληθέστεροι από τους Έλληνες. (4)
Οι Κρήτες λοιπόν τάχθηκαν Εις Επικαμπήν ή αλλοιώς σε Επικάμπιον Τάξιν, δηλαδή όταν η δεξιά πλευρά στο μέτωπο της μάχης στρέφεται δεξιά και αριστερά σαν σκελίδα, σαν λαβή, και κάμπτεται αρκετά ώστε να σχηματίζει στην πίσω πλευρά του μετώπου άλλο ιδιαίτερο μέτωπο, έτσι ώστε η παράταξη της δεξιάς πτέρυγας να είναι αμφίστομη για να αποφεύγει την περικύκλωση από τους πολυάριθμους Πέρσες.
Η εφαρμογή της γεωμετρίας στο πεδίο της μάχης, αποκαλύπτει την ιδιοφυΐα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπου η ποιότητα αντιπαρέρχεται την ποσότητα, όπου η στρατηγική αντιμετωπίζει το μέγα πλήθος.
Στο άκρο της αριστερής πτέρυγας ο Αλέξανδρος παρέταξε τους Κρήτες τοξότες και τους Θράκες. Παραπέρα από αυτούς έταξε το ιππικό. Έργο πολεμικό και καθήκον των Κρητών, ήταν η κάλυψη πεζών και ιππικού και οι καταδρομικές δολιοφθορές κατά του εχθρικού πεζικού και ιππικού. Ο απόλυτος συντονισμός, η συνεργασία με το φίλιο πεζικό και ιππικό και η ακριβής χρονική εκτέλεση της δράσης των Κρητών, ήταν κρίσιμη γιατί αφορούσε τον διεμβολισμό της εχθρικής παράταξης σε ολόκληρο τον χρόνο που διαρκούσε η μάχη, σε διαρκή πάντοτε επαφή με τον Αλέξανδρο και το επιτελείο του. Με άλλα λόγια ένα πολυσύνθετο καθήκον μάχης, εξαιρετικά δύσκολο.
Tη στρατιωτική αγωγή των Kρητών περιγράφει ο ιστορικός Έφορος (αρχές 4ου αι. π.X., – έως 330 π.X.), που μεταξύ άλλων λέγει: «Kαι των δώρων τιμιώτατα αυτοίς είναι τα όπλα». (Kαι από τα δώρα, τα όπλα γι’ αυτούς χαίρουν μεγαλύτερης εκτίμησης). «…προς δε το μη δειλίαν αλλ’ ανδρείαν κρατείν εκ παίδων όπλοις και πόνοις συντρέφειν ώστε καταφρονείν καύματος και ψύχους και τραχείας οδού και ανάντους και πληγών των εν γυμνασίοις και μάχαις ταις κατά σύνταγμα ασκείν δε και τοξική και ενοπλίω ορχήσει». [Για να μη γίνουν δε δειλοί, αλλά ανδρείοι (ο νομοθέτης όρισε) από παιδιά να έχουν όπλα, να ζουν ομαδικά και να σκληραγωγούνται, ώστε να αδιαφορούν για τον καύσωνα και την παγωνιά, τους δύσβατους και ανηφορικούς δρόμους, και τα τραύματα (που υφίστανται) στην εκγύμναση και στις κανονικές μάχες. Nα ασκούν δε και την τέχνη του τοξεύειν και τον ένοπλο χορό].
3. Στην Μέμφιδα της Αιγύπτου.
Στην Μέμφιδα της Αιγύπτου ο Αλέξανδρος διόρισε νομάρχες, φρούραρχους, δέχθηκε πολλούς πρέσβεις από την Ελλάδα και αναδιοργάνωσε την διοίκηση της Στρατιάς. Στα πλαίσια αυτά διόρισε διοικητή των τοξοτών τον Ομβρίωνα από την Κρήτη. (5)
Συμπληρωματικά σε όλα τα παραπάνω να αναφερθεί, ότι οι 2.000 Κρήτες τοξότες ήταν χωρισμένοι σε 3 λόχους. Οι κρητικοί που έλαβαν μέρος στην εκστρατεία, έλαβαν το όνομα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, δηλαδή «Οι Του Αλεξάνδρου», τονίζοντας ότι ήταν οι στρατιώτες του Μεγαλέξανδρου.
Το όνομα αυτό υπάρχει μέχρι και στις ημέρες μας και το επίθετο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, το έχουν πολλοί Κρήτες, και το πιό πρόσφατο ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ, θα πρέπει να κάνει εξαιρετικά υπερήφανους αυτούς τους Πελασγούς Κρήτες, μια και δηλώνει, ότι κάποιος μακρινός τους πρόγονος, ήταν και αυτός εκεί. Ήταν στην εκστρατεία.
Οι Κρητικοί αναφέρονται στα διάφορα recencio, (Ιστορικές Aναφορές ) για την συμμετοχή τους στην εκστρατεία, όπως αναφέρθηκε πριν.
Ο κάθε τοξότης είχε στην φαρέτρα του 20-25 βέλη και η ταχυβολία των τοξοτών, ήταν 4-5 βέλη το λεπτό, με βολή 300-350 μέτρα. Οι 2.000 Κρήτες τοξότες της εκστρατείας, είχαν δυνατότητα να ρίξουν μία βροχή από 15.000 βέλη, μέσα σε διάστημα έξι λεπτών. Το κόστος του κάθε βέλους, ήταν δύο οβολοί περίπου.
Κρητικός τοξότης Ενδυματολογική έρευνα-εικονογράφηση
του Χρήστου Γιαννακόπουλου για τις Εκδόσεις Περισκόπιο- Στη μάχη του Γρανικού ποταμού, οι Kρήτες τοξότες πολέμησαν στο δεξιό της ελληνικής παρατάξεως. Mετά τη μάχη έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις εναντίον των Πισιδών και την εκκαθάριση των γνωστών δύσβατων στενών της Kιλικίας. Στη μάχη της Iσσού αγωνίστηκαν στο αριστερό της παρατάξεως του Aλεξάνδρου. Mετά τη μάχη έλαβαν μέρος σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στον Aντιλίβανο, όρος της σημερινής Συρίας.
Η κάθε εξάλεπτη βολή, είχε κόστος 5.000 δρχ. Σε μία πλήρη βολή 10-15 λεπτών, θα έπεφταν συνολικά 37.500 βέλη, τα οποία είχαν κόστος δύο τάλαντα.
Συγκιτικά αναφέρουμε, ότι οι Πέρσες είχαν απέναντι στους 2.000 Kρήτες, 10.000 δικούς τους τοξότες. Σε μία πλήρη βολή 10-15 λεπτών, οι Κρήτες έριχναν 37.000 βέλη και οι Πέρσες τους έριχναν μία καταιγίδα 750.000 βελών, κόστους 160 ταλάντων. Αναλογία ένα προς είκοσι.
Στην εκστρατεία της Ινδίας οι Κρήτες τοξότες αυξήθηκαν και έφτασαν τους 3.000 και η βροχή από βέλη έφτανε σε μία πλήρη βολή 10 – 15 λεπτών, τα 150.000 βέλη, κόστους 8 ταλάντων. (6)
Κάπως έτσι ήταν το στράτευμα που οδήγησε ο Αντίοχος στην μεγάλη εκστρατεία του που αποκαλείται έκτοτε ¨Αντιόχου Ανάβασις». Ο Μακεδόνας βασιλιάς σύμφωνα πάντα με τις πηγές συγκέντρωσε στρατό 45- 50.000 ανδρών. Αποτελείτο από 10.000 Έλληνες μισθοφόρους, 8.000 αργυράσπιδες, 2.500 Κρήτες τοξότες, 2.000 εταίρους, 1.000 επιλέκτους ιππείς του Αγήματος, καθώς επίσης και σώματα άλλων Ελλήνων και Ασιατών.
Όταν κατα την αρχαιότητα ήθελαν να μιλήσουν για ένα λαό, που είχε την πιο μεγάλη αγάπη για την πατρίδα του, ανέφεραν τους Kρητικούς. O Mέτελλος (Τέταρτος Μακεδονικός Πόλεμος οι Ρωμαίοι έστειλαν το στρατηγό Κόιντο Καικίλιο Μέτελλο) πρώτα επιτέθηκε κατά της Kυδωνίας. Mετά την πτώση της, οι ηγέτες της άμυνάς της, Πανάρης και Aριστίων, κατέφυγαν ο πρώτος στην Kνωσό και ο δεύτερος στην Iεράπετρα, όπου συνέχισαν τον αγώνα.Γενναία αντιστάθηκαν και οι πόλεις Λάππα, Eλεύθερνα, Λύττος. Mετά τις Kυνός Kεφαλές 197 π.X., την Πύδνα 168 π.X., την Kόρινθο 146 π.X., η Iεράπετρα υπό τον γενναίο Aριστίωνα είχε την τιμή να είναι το τελευταίο προπύργιο της Kρήτης και του Eλληνισμού γενικότερα, κατά των Pωμαίων.
Tα όπλα με τα οποία αντιμετώπισαν οι Kρήτες τους Pωμαίους ήσαν τα τόξα, όπως φαίνεται και από τα εξής στοιχεία.
O Διόδωρος αναφέρει: «…τους Kρήτας εζηλώσθαι την τοξικήν και το τόξον κρητικόν ονομασθήναι…». (Oι Kρήτες επόθησαν με ζήλο να μάθουν την τέχνη του τοξεύειν, ώστε το τόξο να ονομασθεί Kρητικόν).
O Διόδωρος (90-20 π.Χ.) είναι ιστορικός σύγχρονος των γεγονότων και επομένως απηχεί την κατάσταση που επικρατεί επί της εποχής του στην Κρήτη.
4. Νέαρχος του Ανδροτίμου ο Κρητικός, ο Αρχιναύαρχος της Στρατιάς.
Κρητικός στην καταγωγή, από την Λατώ. Γεννήθηκε στην Κρήτη και σε ηλικία 12 ετών μετακόμισε με τους γονείς του στην Αμφίπολη της Μακεδονίας. Ο πατέρας του υπήρξε ο προσωπικός γιατρός του παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Αμύντα, καθώς και του Φιλίππου. Από τους στενότερους παιδικούς φίλους του Αλεξάνδρου. Μαζί του στην Μίεζα στην σχολή του Αριστοτέλη. Από τα παιδικά χρόνια, έως τον θάνατο του Αλέξανδρου, ήταν δίπλα του.
Το αρχαίο θέατρο της Μίεζας
Μία από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής του και πολύτιμος συνεργάτης του Αλεξάνδρου, από τους πλέον έμπιστους και αφοσιωμένους φίλους του. Αντιπροσωπεύει την προίκα –δώρο της λεβεντογέννας Κρήτης στον θεόσταλτο Αλέξανδρο, στον κοινό αγώνα των Ελλήνων.Στρατιωτικός και θαλασσοπόρος, ερευνητής και συγγραφέας. Πολύμορφη και πολυτάλαντη προσωπικότητα, με ανησυχίες ταυτόσημες του Αλεξάνδρου, συμμετείχε σε όλες τις εκστρατείες του μεγάλου ηγέτη και αδελφικού φίλου του.
Ο Αλέξανδρος με την ανάληψη της ηγεσίας, εντάσσει αμέσως τον Νέαρχο, στο σώμα των εταίρων. Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων ο Νέαρχος διοικεί περιοχές της Μ .Άσίας, που εκτείνονται από την έναντι του Καστελόριζου ακτή, μέχρι και την περιοχή των Αδάνων, απέναντι από την Κύπρο.
Στις επιχειρήσεις στο σημερινό βόρειο Αφγανιστάν και νότιο Ουζμπεκιστάν, ο Νέαρχος ενίσχυσε τον στρατό του Αλεξάνδρου και με άλλους Έλληνες οπλίτες. Με την κατάληψη της Αόρνου Πέτρας στο βορειοανατολικό Πακιστάν ο Νέαρχος προέβη σε αναγνώριση της περιοχής. Με εντολή του Αλεξάνδρου ναυπηγεί νέο στόλο με 2.100 πλοία ειδικού τύπου. Η αυστηρή επιλογή των ναυτών και ο διορισμός διοικητών τριηράρχων, έφεραν την σφραγίδα του μεγάλου άντρα της Κρήτης. Επί δύο χρόνια ο Νέαρχος και ο Αλέξανδρος εξερεύνησαν τους ποταμούς Ινδό,΄Υφαση,Υδάσπη,Υδραώτη και Ακεσίνη.
Ιστορικό κομμάτι διθυραμβικής εκτέλεσης, της παγκόσμιας χαρτογράφησης του πλανήτη γη, συνιστούσε η θαλάσσια πλεύση από τις εκβολές του Ινδού ποταμού στο σημερινό νότιο Πακιστάν, προς τον Ευφράτη ποταμό, κοντά στο σημερινό Κουβέιτ και στα θαλάσσια σύνορα Ιράκ-Σαουδικής Αραβίας και παραπέρα προς την άγνωστη ωκεάνια ναυσιπλοΐα.
Ο Αλέξανδρος ξεκινάει από τα Πάταλα – Δέλτα Ινδού ποταμού, σημερινό Πακιστάν και διασχίζει την έρημο που εκτείνονταν από το Καράτσι του Πακιστάν μέχρι τα στενά του Ορμούζ στο σημερινό Ιράκ, απέναντι από την σημερινή πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας, με μαρτυρικές συνθήκες χωρίς νερό και τρόφιμα, σε ένα Γολγοθά δύο μηνών, από τις ακτές του Πακιστάν και του Ιράν, από τον Ινδικό ωκεανό μέχρι τον Περσικό Κόλπο! Φθάνει με εξουθενωμένη στρατιά στα Πούρα στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν και κατευθύνεται στο σημερινό νοτιοδυτικό Ιράν.
Στο αντίστοιχο διάστημα ο Νέαρχος αντιμετωπίζει παρόμοιο ναυτικό Γολγοθά, με όμοια προβλήματα έλλειψης νερού και τροφής, ξεκινώντας τον εκπληκτικό του πλού τον Σεπτέμβριο του 325 π.Χ, διαπλέοντας το δέλτα του Ινδού ποταμού. Στις παραθαλάσσιες ζώνες του σημερινού Πακιστάν και Ιράν πραγματοποιείται η πρώτη καλημέρα μεταξύ του ανθρώπου και της φάλαινας. Η πρώτη παγκόσμια περιγραφή που μας διασώζει στο ημερολόγιό του ο Νέαρχος είναι εξαιρετικά γλαφυρή. Ας την προσεγγίσουμε:
[ Eνώ ο στόλος έπλεε στον κόλπο Gwatar(Κατάρ), όπου είναι σήμερα τα σύνορα του Πακιστάν και του Ιράν, παρουσιάστηκε το θέαμα τεράστια κήτη να πλέουν, και να αφήνουν από το σώμα τους να εκτινάσσονται σε αρκετό ύψος, πίδακες αφρισμένου νερού. Επρόκειτο για φάλαινες, τις οποίες οι Ευρωπαίοι ΄Ελληνες (ίσως) έβλεπαν για πρώτη φορά. Τα θαλάσσια τέρατα οπλισμένα με καταπληκτική δύναμη μπορούσαν με ένα μόνο κτύπημα της ουράς να συντρίψουν το πλέον γερό σκάφος. Μπροστά σε αυτόν τον φοβερό και άγνωστο εχθρό, όλοι αμέσως πανικοβλήθηκαν. Ο Νέαρχος πέρασε γρήγορα και διαδοχικά από όλα τα πλοία και έδωσε θάρρος στα πληρώματα.
Διέταξε συγκεκριμένα να τεθούν τα πλοία σε παράταξη μάχης, σαν να επρόκειτο για ναυμαχία, με τις πρώρες και τα έμβολα προς την πλευρά των φαλαινών. Με το σύνθημά του, όλοι μαζί με τις σάλπιγκες, τα κουπιά, τις ασπίδες, και οτιδήποτε άλλο μέσο, θα προκαλούσαν δαιμονιώδη θόρυβο. Έτσι και έγινε. Οι φάλαινες τρομαγμένες εξαφανίστηκαν μέσα στο νερό, για να εμφανιστούν ξανά σε μεγάλη απόσταση από τα πλοία, στο ανοικτό πέλαγος. Για άλλη μία φορά ο μεγάλος Κρητικός, ο Νέαρχος του Ανδροτίμου από την Λατώ της Κρήτης, κέρδισε την εμπιστοσύνη των ανδρών του. ] (7)
Το μαρτύριο του Νεάρχου και των γενναίων ναυτών του, διαρκεί ογδόντα περίπου ημέρες.
Στα μέσα Δεκεμβρίου του 325 π.Χ οι δύο παιδικοί φίλοι συναντώνται με τις ακόλουθες συγκλονιστικές συνθήκες, βιώνοντας την θέλησή τους για την εξερεύνηση του αγνώστου. Ο Νέαρχος με τον υποναύαρχό του τον Αρχία που κατάγονταν από την Πέλλα και 6 αξιωματικούς, φεύγει από την πόλη Ομάν της Σαουδικής Αραβίας όπου είχε αγκυροβολήσει, για να βρει το στρατόπεδο του Αλέξανδρου που βρισκόταν σε απόσταση 150 χιλιομέτρων, την ακριβή θέση του οποίου δεν εγνώριζε.
Προχωρώντας αρκετά στην ενδοχώρα του σημερινού Ιράν, συναντήθηκαν με έφιππη περιπολία που είχε στείλει ο Αλέξανδρος προς αναζήτησή τους. Φθάνοντας τελικά στον Αλέξανδρο με αυτή την εμφάνιση, με μακριά και ταλαιπωρημένα μαλλιά, με γένια και ηλιοκαμένα πρόσωπα και κουρέλια αντί στρατιωτικών στολών, εμπεδώθηκε στον Αλέξανδρο η πεποίθηση ότι στόλος είχε καταστραφεί. Δακρύζοντας είπε στον Νέαρχο, ότι αφού σώθηκε αυτός και ο Αρχίας, θα αισθάνεται κάπως ελαφρότερη την συμφορά.
Εξίσου συγκινημένος ο Νέαρχος του απήντησε, ότι και ο στρατός και ο στόλος σώθηκαν και αυτοί ήρθαν για να του αναγγείλουν την χαρμόσυνη είδηση. Κλαίγοντας ο Αλέξανδρος αγκάλιασε τον παιδικό του φίλο από την Κρήτη και φώναξε: αυτή η είδηση μου έφερε μεγαλύτερη χαρά από τις νίκες μου στην Ασία.
Ο Νέαρχος και οι συνεργάτες του τιμήθηκαν με πολύτιμα δώρα από τον Αλέξανδρο. Τον Φεβρουάριο του 324 π.Χ στα Σούσα, σε μία λαμπρή τελετή, τιμήθηκε από τον Αλέξανδρο με χρυσό στέφανο γιατί πραγματοποίησε τον περίφημο Περίπλουν του Ινδικού Ωκεανού και την πρώτη παγκόσμια χαρτογράφηση της περιοχής.
Στο τέλος της ζωής του Αθάνατου Αλέξανδρου, ο μεγάλος άνδρας της Κρήτης ο Νέαρχος, ταύτισε το δικό του όνομα και το όνομα της Κρήτης, με τις ενδοξότερες σελίδες της ελληνικής και παγκόσμιας ναυσιπλοΐας, περιγράφοντας τα επικίνδυνα ταξίδια και μάχες στο άγνωστο και την όμορφη δύναμη της φύσης. Το ισχυρό συγγραφικό ταλέντο του Νεάρχου, επηρέασε για αρκετούς αιώνες τον τρόπο σκέψης και συγγραφής πολλών μεταγενέστερων ερευνητών και συγγραφέων, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου, προσχώρησε στον Αντίγονο και στον γιό του, Δημήτριο τον πολιορκητή. Το 315 π.Χ για τελευταία φορά, παρουσιάζεται να ναυπηγεί στόλο στην Φοινίκη για τους Αντιγονίδες. Πιθανολογείται ότι φονεύθηκε στην μάχη της Ιψούς το 301 π.Χ, ή, ότι επέστρεψε στην Μακεδονία. Συνέγραψε το:- «Αμφί Τω Περίπλω», το πρώτο ναυτικό ημερολόγιο της παγκόσμιας ιστορίας, που αποτέλεσε βασική ιστορική πηγή για τον Λεύκιο Φλάβιο Αρριανό. Διεσώθησαν αποσπάσματα του έργου του, από τον Muller στη συλλογή Scriptrer Alexandri Magni. (Κ. Μύλλερ- Παρίσι 1846).
Β
Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ – Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ
Γράφει ο ΜΙΝΩΣ ΣΟΦΟΥΛΗΣ
Το 335 π.Χ. 500 Κρήτες τοξότες, συμπολεμούν με τους Μακεδόνες, εναντίον των Θηβαίων, που -βοηθούμενοι από τους Αθηναίους- είχαν ξεσηκωθεί εναντίον του βασιλιά της Μακεδονίας, μόλις κυκλοφόρησε η φήμη ότι είχε σκοτωθεί ο Αλέξανδρος.
Στη σύγκρουση εκείνη έπεσαν 70 τοξότες και… ο αρχηγός τους.
«…Και Ευρυβώτας τε ο Κρης πίπτει ο ταξιάρχης και αυτών των τοξοτών ες εβδομήκοντα.» (Αρριανός).
Μα πώς βρέθηκαν οι Κρήτες τοξότες κάτω από τα τείχη της Θήβας πριν αρχίσει η εκστρατεία εναντίον των Περσών υπό την αρχηγία του Αλέξανδρου, όπως είχε συμφωνηθεί στη συνέλευση της Κορίνθου το 336 π.Χ.;
Τους Κρητικούς δεν τους ενδιέφερε η απόφαση που πήραν όλες οι ελληνικές πόλεις εκτός της Σπάρτης [αφού οι Σπαρτιάτες απάντησαν πως το έθιμό τους είναι να αρχηγεύουν στον πόλεμο και όχι ν’ ακολουθούν άλλους: «…Ίδιον ημών είναι να άγωμεν και ουχί να αγώμεθα.»] να βοηθήσουν (με βαριά καρδιά!) τον Μακεδόνα στρατηλάτη. Αυτοί είχαν πάρει την απόφαση να σταθούν δίπλα στους Μακεδόνες πολύ ενωρίτερα και η αιτία ήταν ο πατριώτης τους Νέαρχος.
Ο πατέρας του ο Ανδρότιμος, που καταγόταν από τη Λατώ της Κρήτης, έφυγε από το νησί και εγκαταστάθηκε στην Αμφίπολη της Μακεδονίας.
Λόγω των ικανοτήτων του βρέθηκε στην αυλή του Φιλίππου και εκεί άρχισε η φιλία του Νεάρχου με τον συνομήλικό του Αλέξανδρο.Μια φιλία που έμεινε αταλάντευτη έως το τέλος του μεγάλου στρατηλάτη.
Τον ακολούθησε στην Ιλλυρία, όπου εξορίστηκε από τον πατέρα του, επειδή αντέδρασε στον δεύτερο γάμο του, κάτι που έβαζε στο περιθώριο τη μητέρα του Ολυμπιάδα. Μετά τη συμφιλίωση Φιλίππου – Αλεξάνδρου, επέστρεψαν και οι δύο από την εξορία αλλά και πάλι ο Νέαρχος εξορίστηκε επειδή ο βασιλιάς δεν τον ήθελε κοντά στον διάδοχο.
Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΤΟΞΟΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΟΥ Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Μόλις ο Αλέξανδρος ανέβηκε στον θρόνο ο Νέαρχος γύρισε κοντά στον φίλο του. Με ενέργειες δικές του βρέθηκαν λοιπόν στη Μακεδονία οι Κρήτες τοξότες, που έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην εκστρατεία που ετοιμαζόταν εναντίον των Περσών.
Αρχές του 334 π.Χ. πέρασε στην Ασία ο Αλέξανδρος με κύρια δύναμη το Μακεδονικό πεζικό και το Θεσσαλικό ιππικό. Υπήρχε αρχικά και συμμετοχή των ελληνικών πόλεων κατά 20%, χωρίς ποτέ να τις πιέσει, αφού κατά βάθος ήταν εναντίον του και μόλις εύρισκαν ευκαιρία ήταν έτοιμοι για επανάσταση.
Όμως στον περσικό στρατό βρήκε απέναντί του χιλιάδες Έλληνες μισθοφόρους. Στον Γρανικό αναφέρονται 20.000 και στα Γαυγάμηλα 30.000.
Απ’ αυτούς πιάστηκαν 2.000 αιχμάλωτοι τους οποίους ο Αλέξανδρος έστειλε στη Μακεδονία να εργάζονται ως δούλοι, επειδή: «.Έλληνες όντες, εναντία τη Ελλάδι, υπέρ των βαρβάρων εμάχοντο.».
Αυτοί που έμειναν σταθερά δίπλα στον στρατηλάτη ήταν οι Κρήτες, που εκτός από τοξότες (άριστοι στην αντιμετώπιση δρεπανηφόρων αρμάτων και ελεφάντων) υπήρχαν και αρκετοί πεζοί. Ο ιστορικός Πολύβιος αναφέρει: «.Δια τα ενέδρας, τας επιδρομάς, την σύλληψιν αιχμαλώτων, τας νυκτερινάς περιπόλους, καθ’ όλας τας περιπτώσεις καθ’ ας απαιτείται πονηρία και δράσις μικρού αριθμού ανδρών, κατά γην, όπως και κατά θάλασσαν, οι Κρήτες είναι ακαταγώνιστοι».
Και για τους τοξότες προσθέτει: «…Η ταχυβολία των Κρητών τοξοτών ήταν εκπληκτική…».
Οι Κρητικοί θαύμαζαν τον στρατηλάτη αλλά δεν ήθελαν να εκθέσουν και τον πατριώτη τους, για τον οποίο ο ιστορικός Αρριανός γράφει: «…Νέαρχος ο Ανδροτίμου, Κρης, των Αλεξάνδρω τω μεγάλω συστρατευσαμένων, ο διασημότερος…».
Ο Αλέξανδρος, εκτιμώντας την προσφορά της Κρήτης, ίδρυσε πόλιν την οποίαν ονόμασε Κρητόπολιν, όπου κατοίκησαν απόστρατοι Κρήτες και άλλοι που ήλθαν από το νησί. Κανέναν άλλο ελληνικό λαό δεν ετίμησε με τέτοια πράξη. Για την πόλη αυτή ο ιστορικός Διόδωρος γράφει: «.Η αρχαία Κρητόπολις έκειτο επί της οδού της αγούσης από των ακτών της Παμφυλίας, εις Φρυγίαν και εις απόστασιν 5 ωρών προς νότον της Σαλαγούς και 18 προς βορράν της Ατταλείας.».
Αντιδραστικές λοιπόν οι Ελληνικές πόλεις αλλά παρ’ όλα αυτά ο Αλέξανδρος δεν έπαυε να λέει ότι ο πόλεμος εναντίον των Περσών ήταν πόλεμος των Ελλήνων και όχι των Μακεδόνων.
Αυτό φαίνεται και από την επιγραφή που είχαν οι 300 περσικές πανοπλίες που έστειλε στην Ελλάδα προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, μετά τη μάχη του Γρανικού: «Αλέξανδρος Φιλίππου και οι Έλληνες -πλην Λακεδαιμονίων- από των βαρβάρων των την Ασίαν κατοικούντων».
Έστειλε επίσης πίσω όσα λάφυρα είχαν αρπάξει οι Πέρσες κατά την εισβολή τους στην Ελλάδα. Η στρατιά προχωρεί στα βάθη της Ασίας και ο Νέαρχος, πάντα δίπλα στον αρχηγό, κερδίζει, με την αξία του, ύψιστα αξιώματα.
Όμως το τέλος της εκστρατείας πλησιάζει, ο Ινδός ποταμός είναι το τέρμα. Ο στρατός δεν αντέχει άλλο και οι προετοιμασίες της επιστροφής αρχίζουν. Στο ποτάμι ναυπηγείται στόλος και όλοι προχωρούν προς τις εκβολές του.
Ο Αλέξανδρος πίστευε πως η θάλασσα, όπου χυνόταν το ποτάμι, ήταν η ίδια που σχηματίζει τον Περσικό κόλπο, οπότε θα υπήρχε θαλάσσιος δρόμος που από τις εκβολές του Ινδού θα πήγαινε στις εκβολές του Ευφράτη.
Αυτό θα διευκόλυνε τις εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο περιοχές και θα έφερνε σε επαφή λαούς με διαφορετικούς πολιτισμούς.
Αυτό που έμενε να γίνει ήταν το ταξίδι, με τα πολλά του προβλήματα, όπως ανεπαρκείς ναυτιλιακές γνώσεις, ακατάλληλα για μεγάλες θάλασσες πλοία κ.λπ.
Το κυριότερο όμως ήταν ότι οι άνδρες αντιμετώπιζαν με δέος τον άγνωστο ωκεανό. Ποιον θα έβαζε αρχηγό αυτής της προσπάθειας; Ποιος είχε το ανάστημα να κρατήσει την πειθαρχία και να εμψυχώσει τους άνδρες; Ποιος είχε το θάρρος και την ικανότητα να διαλύσει τις προλήψεις των ναυτών; Ποιος είχε τόση αφοσίωση προς τον Αλέξανδρο, να προσπαθήσει να φέρει σε πέρας μια τέτοια αποστολή;
Ο Αλέξανδρος διάλεξε τον πιστό φίλο, τον ατρόμητο Κρητικό, τον Νέαρχο. Ενώ αρχικά, οι αποσπασμένοι στον στόλο στρατιώτες ήταν απρόθυμοι και έντρομοι από την κακοτυχία τους, να ξανοιχτούν στον άγνωστο ωκεανό, μόλις τους μίλησε, ο τόσο κοντά στον στρατηλάτη, ναύαρχος, τον εμπιστεύτηκαν και οι φόβοι διαλύθηκαν. Ο στόλος, 100 πλοίων, με 12.000 πληρώματα και 2.000 διαλεχτούς μαχητές, για ν’ αντιμετωπίζουν τυχόν εξεγέρσεις, φεύγει προς το άγνωστο.
Μεγάλο πρόβλημα ο ανεφοδιασμός σε τρόφιμα και νερό για τόσα άτομα. Για την αντιμετώπισή του, η στρατιά θα προχωρούσε κοντά στην ακτή, όπου θα οργανώνονταν σταθμοί ανεφοδιασμού και το ίδιο θα έκανε και ο στόλος, αν και υπήρχαν αρκετοί κίνδυνοι για τα πλοία να πλησιάζουν κοντά σε άγνωστες παραλίες.
Η στρατιά ξεκίνησε τέλη Αυγούστου 325 π.Χ. και προχώρησε αντιμετωπίζοντας όχι μόνο εχθρικές φυλές αλλά και εχθρικό έδαφος, με φοβερές στερήσεις.
Ο στόλος ξεκίνησε τέλη Σεπτεμβρίου αλλά είχε πολλές καθυστερήσεις αντιμετωπίζοντας φοβερούς ανέμους και άγριες τρικυμίες. Αρχές Νοεμβρίου έπιασαν σε σημείο ανεφοδιασμού με απώλειες τρία πλοία και αρκετές φθορές, τις οποίες αποκατέστησαν εκεί. Το περιπετειώδες ταξίδι συνεχίστηκε και τελικά έφθασαν στο κατώφλι του Περσικού κόλπου (Στενό του Hormuz). Εκεί κοντά βρισκόταν και η στρατιά και η συνάντηση του Αλεξάνδρου και Νεάρχου έγινε 15 – 20 Δεκεμβρίου. Ακολούθησαν χαρές και γλέντια, με τους στρατιώτες να τους στεφανώνουν και να τους ραίνουν με άνθη. ΠΛΟΙΟ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ
Ο Αλέξανδρος έδωσε τις εντολές για την πορεία του γυρισμού. Ο στόλος θ’ ακολουθούσε την ανατολική πλευρά του Περσικού κόλπου, θα έφθανε στις εκβολές του Ευφράτη και θα ανέβαινε το ποτάμι έως τα Σούσα.
Φλεβάρη του 324 π.Χ. μπήκε η στρατιά στα Σούσα και χωρίς προβλήματα έφθασε ο στόλος. Εκεί έγιναν μεγάλες γιορτές και παντρολογήματα. Με παρότρυνση του Αλεξάνδρου, εκατό τιτλούχοι παντρεύτηκαν Περσίδες αρχοντοπούλες. Ακόμα και ο ίδιος, αν και είχε ήδη παντρευτεί τη Ρωξάνη, ξαναπαντρεύτηκε τη Στάτειρα, κόρη του Δαρείου. Έδωσε επίσης προίκα σε όλες τις Περσίδες, που έπαιρναν Έλληνες. Στα Σούσα παντρευόταν συμβολικά η Δύση με την Ανατολή (όπως είναι φυσικό, οι στρατιώτες δεν θα περίμεναν να παντρευτούν Περσίδες, ύστερα από τη διαταγή του Αλεξάνδρου αλλά θα είχαν ήδη ενώσει τη Δύση με την Ανατολή!).
Βέβαια υπήρξαν και αντιδράσεις αλλά με πληρωμένα όλα τα χρέη των στρατιωτών και με πλούσια δώρα σε όσους είχαν διακριθεί στις μάχες, τα πνεύματα ηρέμησαν. Από τα Σούσα, ο Αλέξανδρος πήγε στη Βαβυλώνα, όπου και πέθανε τον Ιούνιο του 323 π.Χ., σε ηλικία μόλις 33 ετών.
Οι στρατηγοί μοιράστηκαν την απέραντη αυτοκρατορία και σε λίγο άρχισαν οι μεταξύ τους διαμάχες. Λίγο μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου η Ρωξάνη γέννησε έναν γιο, που χαροποίησε τον στρατό και τον ονόμασαν Αλέξανδρο. Πριν γεννήσει, έφερε στη Βαβυλώνα τη Στάτειρα (με ψεύτικες υποσχέσεις) όπου βρήκε τον θάνατο. Σίγουρα φοβήθηκε μήπως είχε μείνει και αυτή έγκυος, οπότε θα υπήρχαν δύο διάδοχοι!
Το 319 π.Χ. πέθανε ο βασιλιάς της Μακεδονίας Αντίπατρος και τη θέση του πήρε ο Κάσσανδρος. Σε μια περίοδο απουσίας του, οι αντίπαλοί του συμμάχησαν με τον βασιλιά της Ηπείρου, έγιναν κύριοι της κατάστασης και η μητέρα του Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδα, επέστρεψε από την Ήπειρο, όπου βρισκόταν, έχοντας υπό την προστασία της τη Ρωξάνη και τον διάδοχο.
Οι Μακεδόνες τους υποδέχθηκαν με χαρά αλλά η Ολυμπιάδα -που ήταν σκληρή γυναίκα-
άρχισε τις αντεκδικήσεις προκαλώντας την αντιπάθεια του λαού. Ο Κάσσανδρος επιστρέφει νικητής, θανατώνει την Ολυμπιάδα και περιορίζει τη Ρωξάνη και τον διάδοχο (6ετή) στην Αμφίπολη. Και ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των επιγόνων συνεχίζεται! Τελικά το 311 π.Χ. τα βρίσκουν μεταξύ τους.
ΚΑΣΣΑΝΔΡΟΣ
Ο Κάσσανδρος ορίζεται στρατηγός της Ευρώπης, μέχρι ενηλικιώσεως του διαδόχου.
Όμως δεν κράτησε τον λόγο του και σκότωσε τη μητέρα και τον 12ετή Αλέξανδρο. Έτσι έκλεισε ο κύκλος της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ποιο όμως το τέλος του δικού μας Νεάρχου;
Αυτός βρέθηκε στην αυλή του Αντίγονου, ο οποίος εκτιμώντας τα προτερήματά του, τον έκανε κύριο σύμβουλο του γιου του.
«.Παρακατέστησε δε αυτώ (στον γιο του Δημήτριο τον πολιορκητή) και σύμβουλον, Νέαρχόν τε τον Κρήτα, άνδρα πρεσβύτερον και συναστρατευκότα τω Αλεξάνδρω πάσαν την στρατειάν…».
Ο Νέαρχος υπηρέτησε το ίδιο πιστά, όπως και τον Μέγα Αλέξανδρο, τον Αντίγονο και τον γιο του, εκτελώντας με αφοσίωση τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί. Το 312 π.Χ. ο Δημήτριος ηττήθηκε από τον Πτολεμαίο και εκεί πιστεύεται ότι σκοτώθηκε ο μεγάλος Κρητικός.
ΤΕΛΟΣ
Α ΜΕΡΟΣ
Φ : ΑΡΧΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ και ΔΙΑΔΥΚΤΙΟ
ellas2.wordpress.com
Βιβλιογραφία – Παραπομπές :
1. Γιώργος Ηλιόπουλος : AngusMcBride, RichardScollins, Montvert, 1992.
2. Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 1ον – Κεφάλαιο 8ον – Εδάφια 3 και 4.
3. Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 2ον – Κεφάλαιο 7ον – Εδάφια 7 και 8,
4. Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 2ον – Κεφάλαιο 9ον – Εδάφια 2 και 3.
5. Αρριανός : Αλεξάνδρου Ανάβασις. Βιβλίο 3ον – Κεφάλαιο 5ον – Εδάφιο 6.
6. Zώρζος Γρηγόρης:Περί Τεχνικών Μεγάλου Αλεξάνδρου. Έκδοση Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Αθήναι 1998. Σελίδες 148-150. Επανέκδοση, εκδόσεις ΕΛΛΗΝ-Αθήνα.
7. Σαράντης Θεόδωρος : Ο Μέγας Αλέξανδρος, από την ιστορία έως τον Θρύλο. ΄Επαινος της Ακαδημίας Αθηνών. Β΄ Τόμος. Σελίδες 271- 272. Β΄ ΄Εκδοση. Εκδόσεις Αλκυών. Αθήναι 1975.
Β ΜΕΡΟΣ
ΕΚ ΤΟΥ kisamosyperellinon.blogspot.com/2015/
Βιβλιογραφία
Κ. Παπαρηγοπούλου «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», τόμος Δεύτερος, μέρος πρώτο.
JOHANN GUSTAV DROUSEN Ρ.Η.Σ. ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ, «Ιστορία του Μεγάλου
Αλεξάνδρου», Έκδοση Τραπέζης Πίστεως, Αθήνα 1993.
Μιχαήλ Σκούληκα, φιλολόγου «Οι Κρήτες τοξότες από τα μινωικά χρόνια ως τον 17ο αι. μ.Χ.», Αθήνα 2000.
Στην Ανατολία, στο Κουρδιστάν Τουρκίας, στα σαράντα χιλιόμετρα βόρεια της Kahta, υψώνεται το βουνό Νεμρούτ, κοντά στο Αντιαμάν (Adıyaman) στην οροσειρά του Ταύρου.
Πρόκειται για ένα βουνό 2.150 μέτρων, το οποίο κοσμούν τεράστια αγάλματα που λαξεύτηκαν περισσότερο από 2000 χρόνια πριν την εποχή μας. Τα πέτρινα γλυπτά φθάνουν στο ύψος των δέκα μέτρων και απεικονίζουν τμήματα από αγάλματα, λιοντάρια, αετούς, αρχαίους θεούς και τον βασιλιά Αντίοχο Α’ ο Θεός, ο οποίος κυβέρνησε την Κομμαγηνή από το 86 π.Χ. έως το 38 π.Χ.
Κουρδικό βασίλειο της Κομμαγηνής – Kommagene (Κomajen) από το 162 π.Χ. ως το 72 μ.Χ.
Το Κουρδικό βασίλειο δημιουργήθηκε κοντά στην πόλη Αντιαμάν στο Κουρδιστάν της Τουρκίας, από την μεγάλη κουρδική φυλή Ζιλάν. Το βουνό του Νεμρούτ ήταν το πιο σημαντικό σημείο και πρωτεύουσα του βασιλείου. Ο Κούρδος βασιλιάς ονομαζόταν Νεμρούτ και η λέξη Νεμρούτ είναι κουρδική «Nemir» ή «Nemird» σημαίνει «αθάνατος». Το άλλο όνομα του Νεμρούτ είναι «κουρδικό βουνό».
Η ρίζα της λέξης «Kommagene» είναι ελληνική. Στα κουρδικά «Kom» σημαίνει «μάζα, κοινό, πλήθος», ενώ «gene» σημαίνει «φυλή, σόι, γένος». Όταν ενώνονται οι δύο λέξεις και δημιουργείται το «Kommagene», σημαίνει «το σπίτι όλων». Επίσης σημαίνει «νομαδική φυλή».
Στην κορυφή του βουνού υψώνεται ένας τάφος-ιερό που πλαισιώνεται από αγάλματα 8-9 μέτρων με τον Αντίοχο στο κέντρο και γύρω του δύο λιοντάρια, δύο αετοί, θεοί αρχαιοελληνικοί, αρμενικοί και περσικοί, όπως ο Ηρακλής – Vahagn , ο Δίας – Aramazd ή Oromasdes ( που συνδέεται με τον περσικό θεό Αχούρα Μάζντα -ο θεός του Ζωροάστρη ) , η Τύχη και ο Απόλλωνας – Μίθρας. Τα ονόματα των θεών είναι χαραγμένα στα αγάλματα και τα κεφάλια των αγαλμάτων είναι διάσπαρτα σε όλη την περιοχή. Έχουν κοπεί οι μύτες και αυτό δηλώνει πως πρέπει να έχει γίνει σκόπιμα η καταστροφή, σε κάποια περίοδο εικονομαχίας της εποχής του Βυζαντίου.
Τα ευρήματα της κορυφής του βουνού έχουν όλα τα χαρακτηριστικά του κουρδικού πολιτισμού. Οι έγχρωμες ανθρώπινες φιγούρες, αποδεικνύουν πως το βασίλειο της Kομμαγηνής ήταν πρόγονοι των Κούρδων. Και κατά την περίοδο της βασιλείας, οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά.
Αρχαία ανάγλυφα αναδεικνύουν πως εκείνη την περίοδο το όνομα του βασιλείου ήταν «Kummu» ή «Kummuhu».
Το βουνό του Νεμρούτ, θεωρείται πως είναι «το βουνό των θεών». Για τον λόγο αυτό λένε πως εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, το Φως γεννιέται από ανατολάς, από το Νεμρούτ και από εκεί ξυπνά ο πολιτισμός.
Ο Έλληνας ιστορικός Στράβων (7 π.Χ. έως 18 μ.Χ.) έγραψε το έργο Geografica και αναφέρει το βασίλειο της Κομμαγηνής. Λέει πως επρόκειτο για ένα μικρό βασίλειο μέσα στην άγρια φύση, οι οικογένειες ζούσαν στην πρωτεύουσα Σαμμοσάτα (σημερινό Σαμσάτ- Samsat). Ο Στράβων αναφέρει πως το βασίλειο ήταν επί της εποχής του μία ρωμαϊκή επαρχία και περιγράφει την πόλη ως εύφορη γη πλάι στον ποταμό Ευφράτη.
Τα ευρήματα της Κομμαγηνής είναι στην κορυφή του Νεμρούτ (2.150 μ), μέρος της οροσειράς Ταύρος. Και ο βασιλιάς της Κομμαγηνής, Αντίοχος ο Α’ ο Θεός, είχε φτιάξει ένα μεγάλο προσωπικό τάφο, πλάι στον οποίο έχουν κατασκευαστεί ιερές αίθουσες. Ο βασιλιάς Αντίοχος ο Α’ έδωσε εντολή και κατασκευάστηκαν τεράστια αγάλματα, μεταξύ των οποίων το δικό του, ύψους 9 μέτρων.
Ανατολικά και δυτικά των ιερών, υπάρχουν δύο ταράτσες κατασκευασμένες από μεγάλες πέτρες και φθάνουν ύψος 8 με 10 μέτρα. Πάνω στις πέτρες αυτές, υπάρχουν αριστουργηματικά αγάλματα, ανάγλυφα και λαξευμένα γραπτά κείμενα. Η σειρά των αγαλμάτων τελειώνει με μία κεφαλή λιονταριού και ένα αετό. Ο λέων δείχνει την δύναμη, ως βασιλιάς των ζώων και ο αετός συμβολίζει την δύναμη του ουρανού, που φέρνει νέα και ειδήσεις από τους θεούς.
Έχει ανακαλυφθεί αρχαία επιγραφή όπου ο βασιλιάς της Κομμαγηνής πολέμησε ενάντια στους Ασσύριους. Ο βασιλιάς των Ασσυρίων Σάργων κέρδισε τον πόλεμο και κατηγόρησε τον βασιλιά της Κομμαγηνής ότι ήταν ένας άθεος που δεν φοβόταν τους θεούς. Ο Σάργων αναφέρει στα κείμενα πως πήρε την γυναίκα και τα παιδιά του βασιλιά της Κομμαγηνής, αγόρια και κορίτσια, τα αποκτήματα και τον θησαυρό του και πήρε τελευταία τον λαό του και τους εξόρισε στην Μεσοποταμία.
Βασιλείς της Κομμαγηνής – Kommagene ( 163 ως 72 μ.Χ.)
• Πτολεμαίος ( 163-130 π.Χ.)
• Σάμιος ΙΙ ο Θεοσεβής Δίκαιος (130-109 π.Χ.)
• Μιθριδάτης Ι ο Καλλίνικος ( 109-86 π.Χ.)
• Αντίοχος ο Α’ ο Θεός (86-38 π.Χ.)
• Μιθριδάτης ΙΙ ο Φιλέλλην (38-20 π.Χ.)
• Αντίοχος ΙΙ (29 π.Χ.)
• Μιθριδάτης III (20 -12 π.Χ.)
• Αντίοχος III ( 12 π.Χ – 17 μ.Χ.)
• Ήταν κάτω από την κυριαρχία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (17-38 μ.Χ.)
• Αντίοχος IV ο Επιφανής (38-72 μ.Χ.)
Ποιος ήταν ο βασιλιάς Αντίοχος Α’ Θεός;
Ο Αντίοχος Α’ Θεός ήταν βασιλιάς της Κομμαγηνής γιος του Μιθριδάτη A΄ Καλλίνικου και της Λαοδίκης, κόρης του Σελευκίδη Αντιόχου Η΄ Γρύπου, με καταγωνή από τους Αχαιμενίδες (από την πλευρά του πατέρα) και Μακεδόνας (απόγονος των Ελλήνων που έφθασαν εκεί επί Μεγάλου Αλεξάνδρου) από την πλευρά της μητέρας του.
Θεωρείται πως δημιούργησε μία λατρευτική πίστη στο όρος του Νεμρούτ και έστησε ένα ταφικό μνημείο με τύμβο, αγάλματα και επιγραφές σε ανάγλυφες πλάκες γύρω του, για να τιμήσει τους θεούς, τον εαυτό του και τους θεοποιημένους προγόνους του.
Ανασκαφές στο Νεμρούτ.
Το ξεχωριστό μνημείο ανακαλύφθηκε το 1881 από τον γερμανό μηχανικό Karl Sester, που ήταν υπεύθυνος για την κατασκευή ενός δρόμου στην περιοχή της Ανατολίας. Αναζητώντας την διαδρομή από την Περσέπολη προς το Αιγαίο, έμαθε για τα αγάλματα του Νεμρούτ. Στην συνέχεια, στις ανασκαφές έλαβαν μέρος τούρκοι, αμερικανοί και άγγλοι αρχαιολόγοι κατά καιρούς. Το 1989 ο τούρκος αρχαιολόγος Sencer Şahin αφιερώθηκε στην αποκατάσταση των αρχαιοτήτων του Νεμρούτ.
Σχετικά με τον τάφο, τα στοιχεία ανέδειξαν την εξής περιγραφή:
Ο θάλαμος είναι σε σχήμα πυραμίδας και είναι τουλάχιστον 20 μέτρα μήκος, 8 μέτρα πλάτος και 10 μέτρα σε ύψος. Στενεύει μέχρι την οροφή. Περιέχει ένα μεγάλο κουτί που είναι πάνω από 6 μέτρα μήκος το οποίο είναι πολύ πιθανό η σαρκοφάγος του βασιλιά Αντιόχου. Φαίνεται να υπάρχουν πολλά μικρά αντικείμενα ή αγάλματα στο εσωτερικό του θαλάμου, αλλά οι σαρώσεις δεν μπορούν να προσδιορίσουν τι ακριβώς είναι. Ο θάλαμος είναι θαμμένος τουλάχιστον 50 πόδια κάτω από την κορυφή του Nεμρούτ και φαίνεται να είναι στο κέντρο αυτού .
Οι τομογραφίες ραντάρ αποκάλυψαν επίσης δύο άλλα μικρότερα σώματα που βρίσκονται αρκετά κοντά στο θάλαμο της πυραμίδας.
Ο τάφος έχει δημιουργηθεί από χοντρό γαρμπίλι και σήμερα έχει ύψος 50 μέτρων, ενώ στο παρελθόν πρέπει να ήταν κατά πολύ υψηλότερος. Ήταν ιδιαίτερα ασφαλής, κάτι που τον καθιστούσε απόρθητο, και γύρω του έχουν πλεχτεί θρύλοι, όπως αυτός μίας κρυφής εισόδου που όμως έχει μία βαριά κατάρα.
Τα αγάλματα θυμίζουν εκείνα στις Θήβες τις Αιγύπτου και έχουν υποστεί ζημιές από σεισμούς. Σήμερα τα κεφάλια έχουν τοποθετηθεί μπροστά από τα σώματα. Οι επιγραφές, οι οποίες βρίσκονται στις πλάτες των θρόνων των αγαλμάτων, περιλαμβάνουν τον «Νόμο» του Αντίοχου, δηλαδή το σύνολο των πολιτικών και θρησκευτικών μεταρρυθμίσεών του, και είναι γραμμένες στα Ελληνικά.
Σε ένα ανάγλυφο από πορόλιθο, διαστάσεων 1,70Χ2,40 μέτρων, διακρίνεται ένα λιοντάρι με την Σελήνη κρεμασμένη στο λαιμό του και 19 αστέρια χαραγμένα στο σώμα του. Τα τρία μεγαλύτερα από αυτά συμβολίζουν με ελληνικά γράμματα τους πλανήτες Άρη, Ερμή και Δία και έχουν 16 ακτίνες (όπως και το αστέρι της Βεργίνας), ενώ τα υπόλοιπα 16 μικρότερα αστέρια έχουν από 8 ακτίνες.
Η επιγραφή είναι το ωροσκόπιο της ανέγερσης του ιεροθεσίου από τον Αντίοχο Α’. Αντιστοιχεί στις 3 Ιουλίου του 62 π.Χ., περίπου στις 18:43 (Ahmet Talat Saygaç, 2007). Η σχεδίαση του λιονταριού παραπέμπει στα λιοντάρια της «Πύλης της Ιστάρ» της Βαβυλώνας.
Πάνω στο ανάγλυφο είναι χαραγμένο το: «ΠΥΡΟΕΙΣ ΗΕΡΑΧΛΕΟΣ ΣΤΙΛΒΟΟΝ ΑΠΟΛΛΟΝΟΣ ΠΗΑΕΤΟΝ ΔΙΟΣ». Το «ΠΥΡΟΕΙΣ ΗΕΡΑΧΛΕΟΣ» σημαίνει «το φλεγόμενο του Ηρακλή» και συμβολίζει τον κόκκινο πλανήτη Άρη (πλανήτη της φωτιάς στην αστρολογία), το «ΣΤΙΛΒΟΟΝ ΑΠΟΛΛΟΝΟΣ» σημαίνει «το ακτινοβόλο του Απόλλωνα» και συμβολίζει τον πλανήτη Ερμή, ενώ το «ΠΗΑΕΤΟΝ ΔΙΟΣ» σημαίνει «Φαέθων Διός» και αναφέρεται στον πλανήτη Δία.
Δημοσιεύσεις των αρχαιολόγων έχουν γίνει, μετά από τις κατά περιόδους έρευνες, όπως:
«Reisen in Kleinasien und Nordsyrien» (Βερολίνο 1890)
«Le Tumulus de Nemroud Dagh» (Κωνσταντινούπολη 1883)
«Forschungen in Kommagene» («Έρευνα στην Κομμαγηνή» 1938)
Το 1987 το βουνό Νεμρούτ αναδείχτηκε σε τοποθεσία παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO. Τα αγάλματα δεν έχουν αποκατασταθεί ακόμη στην αρχική τους θέση.
Το ηφαίστειο Νεμρούτ.
Το βουνό Νεμρούτ είναι ένα ανενεργό ηφαίστειο, το οποίο έχει πάρει το όνομά του από το βασιλιά Nimrod (κυβέρνησε αυτή την περιοχή περίπου το 2100 π.Χ.) Τοπικές παραδόσεις συνδέουν το όνομα του ηφαιστείου με το θρυλικό ηγεμόνα , ο οποίος λέγεται πως ήταν υπεύθυνος για την κατασκευή του Πύργου της Βαβέλ . Χρονικά του 16ου αιώνα αναφέρονται στον μύθο γι’ αυτόν. Οι εκρήξεις του Νεμρούτ αναφέρονται σε αρμενικές πηγές του 15ου αιώνα και κουρδικές πηγές του 16ου αιώνα.
Πιθανότατα σχηματίστηκε στις αρχές της Τεταρτογενούς Περιόδου, περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια πριν. Οι πιο ισχυρές εκρήξεις σημειώθηκαν κατά την Πλειστόκαινο εποχή. Πολλές μικρές εκρήξεις σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της Ολόκαινου εποχής, ενώ η τελευταία ήταν το 1692.
Η κορυφή του ηφαιστείου είναι μια μεγάλη καλντέρα που φιλοξενεί τρεις λίμνες στον κρατήρα. Η μία λίμνη γλυκού νερού, είναι η δεύτερη μεγαλύτερη στον κόσμο λίμνη καλντέρας.
Η λίμνη Νεμρούτ τροφοδοτείται από θερμές πηγές, και γι ‘αυτό είναι θερμότερη στο κάτω μέρος από ό, τι στην επιφάνεια και δεν παγώνει το χειμώνα.
Η λίμνη Ιλύ (καυτή λίμνη ) χωρίστηκε από τη λίμνη Νεμρούτ σε κάποια αρχαία χρόνια λόγω ροής λάβας. Ως εκ τούτου, έχει περισσότερες ιαματικές πηγές και σε υψηλότερη θερμοκρασία. Το καλοκαίρι, πολλές φορές φτάνει τους 60 ° C , και κατά μέσο όρο είναι 6-8 ° C υψηλότερη από το αναμενόμενο για μια λίμνη του υψομέτρου της. Παρ ‘όλα αυτά , παγώνει εν μέρει το χειμώνα, λόγω του μικρού μεγέθους και βάθους.
Ένας χάρτης του 19ου αιώνα της περιοχής του ηφαιστείου δημιουργήθηκε από έναν Βρετανό ταξιδιώτη. Στην συνέχεια περιγραφές και χαρτογράφηση της περιοχής έκαναν κι άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του Βρετανού αρχαιολόγου Austen Henry Layard , που διερεύνησε τα ερείπια του φρούριου Ουραρτού γύρω από τη λίμνη Βαν. Οι πιο σημαντικές μελέτες έγιναν με το θέμα της διδακτορικής διατριβής του Άγγλου επιστήμονα Felix Oswald, «Πραγματεία για την Γεωλογία της Αρμενίας » , η οποία αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος στο Νεμρούτ .
Στον 20ο αιώνα , η επιστημονική μελέτη του ηφαιστείου διακόπηκε από την πολιτική αστάθεια στην περιοχή. Μόνο στη δεκαετία του 1980 , με την επανάληψη των μελετών , το καθεστώς της κατάστασης του ηφαιστείου, άλλαξε από ανενεργό σε ηφαίστειο σε κατάσταση νάρκης.
Το Νεμρούτ είναι κύρια πηγή οψιανού, από την Λίθινη εποχή και εκτεταμένη προώθησή του σε όλη την Μεσοποταμία. Ένα αρχαίο κέντρο οψιανού για μεταποίηση και εμπόριο βρέθηκε στη λίμνη Βαν, η οποία ήταν μία από τις πρώτες εμπορικές διαδρομές.
Το κλίμα της καλντέρας είναι μοναδικό στην ευρύτερη περιοχή. Είναι το μόνο μέρος όπου τα φυλλοβόλα δέντρα μεγαλώνουν σε μεγάλα υψόμετρα, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας και υγρασίας και της προστασίας από τους ανέμους από τα τοιχώματα της καλντέρας. Η καλντέρα φιλοξενεί επίσης μερικά λουλούδια και δέντρα μοναδικά για την περιοχή. Δύο είδη γλάρων ζουν και αναπαράγονται στις όχθες της λίμνης Νεμρούτ. Από τους αρχαίους χρόνους το κάτω μέρος της καλντέρας χρησιμοποιείται για βοσκοτόπια από τα κοντινά χωριά. Το βουνό έχει χιόνι για πέντε μήνες τον χρόνο και έχουν δημιουργήσει εγκαταστάσεις για σκι.
Στη δεκαετία του 1980 , οι Ιάπωνες ηφαιστειολόγοι μελέτησαν την εξέλιξη των αερίων στο εσωτερικό της καλντέρας του Νεμρούτ και απεφάνθησαν πως υπάρχει μία ήπια δραστηριότητα, κάτι που επιβεβαιώθηκε με τους μετέπειτα σεισμούς στην περιοχή.
Το Νεμρούτ μαζί με άλλα τρία ανενεργά ηφαίστεια του Κουρδιστάν Τουρκίας, Αραράτ, Tendürek και Süphan , βρίσκεται στην περιοχή, η οποία εκτείνεται ανάμεσα στις τεκτονικές πλάκες κατά μήκος των ορίων Αραβίας και Ευρασίας ως το έδαφος της Αρμενίας.
Σύμφωνα με την «κρατούσα» θεωρία, στο τέλος της 3ης χιλιετίας π.Χ. ανάγονται οι απαρχές της ελληνικής γλώσσας, η οποία καθιερώθηκε αντικαθιστώντας την «προελληνική» πελασγική.
Όμως, οι ανθρωπολογικές μελέτες των σύγχρονων ανθρωπολογικών ομάδων, με γνώμονα τη γεωγραφική τους κατανομή (Α. Πουλιανός, 1962 – 2006), δείχνουν ότι ο ελλαδικός χώρος είναι αδιάλειπτα κατοικημένος από τους ίδιους πληθυσμούς, τουλάχιστον από το τέλος της παλαιολιθικής εποχής.
Μεταξύ αυτών (βλ. Α. Πουλιανός, 1993), η έντονα ενδογαμική και αυτόχθονα ομάδα των
Σαρακατσάνων, οι οποίοι ανέκαθεν ομιλούν μόνο την Ελληνική χωρίς προσμίξεις άλλων λεκτικών
τύπων (βλ. Kretscmer, 1907). Έτσι, έχουν διατηρήσει για πάνω από 30.000 χρόνια τον ίδιο ανθρωπολογικό τύπο, μαζί βέβαια με τη γλώσσα. Με βάση αυτές τις μελέτες ο Α. Πουλιανός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ελληνική είναι η μητρική γλώσσα της «ινδοευρωπαϊκής» ομάδας γλωσσών.
Η συνεχής εξάλλου κατοίκηση της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής του Αιγαίου επιβεβαιώνεται από ολοένα και περισσότερες ανασκαφικές έρευνες. Π.χ. στα σπήλαια: Πετραλώνων Χαλκιδικής της Κάτω Παλαιολιθικής (Α. Πουλιανός, 1982), Θεόπετρας Θεσσαλίας της Μέσης Παλαιολιθικήςέως καιΝεολιθικής(Κυπαρίσση, 2000), Γιούρων Αλοννήσου της Μεσολιθικής έως και Νεολιθικής (Σάμψων, 1998), Κοιλάδας Αργολίδας επίσης της Μεσολιθικής έως και Νεολιθικής εποχής (Jacobsen, 1969) κ.ά.
Κατά τη διάρκεια λεξικογράφησης της παλαιολιθικής ορολογίας από τον γράφοντα (Ν. Πουλιανός, 2007), λαμβάνοντας επίσης υπόψη τα ανωτέρω, ορισμένες λέξεις της Ελληνικής έδειξαν να ανήκουν στην εποχή του λίθου. Ο προκαταρκτικός χαρακτήρας της παρούσας δημοσίευσης δεν επιτρέπει την αναφορά παρά σε τρεις μόνο από αυτές, που είναι: η Οπλή, το Όπλο και το Εργαλείο.
Η ετυμολογία της λέξης εργαλείο παραπέμπει στο έργο που παράγεται με τη λείανση ή τα αντικείμενα που μετατρέπονται σε χρηστικά με τη λείανση. Έτσι είναι πολύ πιθανό ότι η χρήση αυτής της λέξης ανάγεται στους νεολιθικούς χρόνους, καθώς τότε τα λίθινα κ.ά. σκεύη παρασκευάζονταν βασικά με τεχνικές λείανσης και όχι όπως σε προηγούμενες εποχές με τεχνικές κρούσης και πίεσης. Κατά συνέπεια όσον αφορά τις προηγούμενες περιόδους, πρέπει να υπήρχε σε χρήση άλλη λέξη.
Στο σπήλαιο Πετραλώνων έχουν ανευρεθεί οπλές ελαφοειδών και ιπποειδών, που δείχνουν να έχουν μεταφερθεί από Αρχανθρώπους, φανερώνοντας έτσι ότι ήδη από την Κάτω Παλαιολιθική εποχή είναι γνωστές οι ιδιότητες των οπλών των οπληφόρων ζώων, με τη συνδυασμένη δηλαδή διπλή σημασία τόσο του εργαλείου, σαν κεράτινη επένδυση των μεταπόδιων οστών για άνετη βάδιση, τρέξιμο ή σκαρφάλωμα, όσο και σαν αμυντικό όργανο – όπλο (στα μεγαλόσωμα ιδίως θηλαστικά). Συνεπώς, με βάση τα παραπάνω δεδομένα, αλλά κ.ά. πιο πρόσφατων έως σύγχρονων εποχών, η λέξη όπλο είναι δυνατόν ετυμολογικά να προέρχεται από τις οπλές. Με άκρα επιφύλαξη, παρόμοια πιθανότητα ετυμολόγησης από γλωσσολογική άποψη, έχει διατυπώσει και ο Μπαμπινιώτης (2002), με την αξιοσημείωτη επίσης επισήμανση ότι δεν συνάδει με τις γνωστές « ινδοευρωπαϊκές » ρίζες. Πόσο παλιά μπορεί να είναι η προαναφερόμενη σημασία του όπλου, οπωσδήποτε δεν ανιχνεύεται εύκολα. Πάντως, η τρίτη σημασία, εκείνης του κυνηγετικού εργαλείου, πρέπει να είναι, έστω και λίγο, μεταγενέστερη. Ακόμα νεότερη κατ’ ανάγκη είναι η τέταρτη έννοια, του αμυντικοεπιθετικού όπλου, για χρήση εναντίον άλλων ανθρώπων σε συρράξεις, καθότι για την Παλαιολιθική δεν έχει βρεθεί ούτε ένα στοιχείο που να δικαιολογεί την πολεμική του σημασία. Οι πόλεμοι είναι μια πολύ «πρόσφατη εφεύρεση», αφορώντας περισσότερο την εποχή του Χαλκού, που όπως και να είναι με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα δεν ξεπερνά σε παλαιότητα την περίοδο των μεσολιθικών χρόνων
Σε επίρρωση των ανωτέρω, η πρώτη σημασία που παρατίθεται για τη λέξη όπλο στο 9τομο λεξικό του Δημητράκου, είναι αυτή του εργαλείου: «οργανον δι’ ου ο άνθρωπος εργάζεται προς αντιμετώπισιν των αναγκών της ζωής, εργαλείον, σκεύος, αντικείμενον εν χρήσει… όπλον αρούρης = δρέπανον… όπλον γεροντικόν = βακτηρία (μπαστούνι)… όπλον δείπνων = οινοδόχον αγγείον». Πρβλ. εξάλλου, όπλομαι, οπλίζω = ετοιμάζω, αλλά και εξ-οπλισμός πλοίου ή επιστημονικός κλπ.
Επίσης για την Παλαιολιθική, συχνά δεν είναι γνωστό ποία εργαλεία μπορεί να ήταν ξεκάθαρα κυνηγετικά όπλα, ποία απλώς «συνήθη οικιακά» εργαλεία και ποία και τα δύο. Έτσι, η χρήση των γενικών όρων τέχνεργο, εργαλείο ή εξοπλισμός (ανάλογα με τη σημασία) πρέπει να θεωρείται πιο εύστοχος για τις απώτερες εποχές του λίθου, αντί αποκλειστικά της λέξης όπλο, με βάση τη σύγχρονη εννοιολογικά σημασία, που ενίοτε απαντάται σε ξενόγλωσσες πραγματείες (π.χ. ως weapon ή orudje).
υμπερασματικά μπορεί να ειπωθεί ότι με βάση τις παρατηρήσεις των οπλών των οπληφόρων ζώων ξεκίνησε η χρήση της λέξης όπλο, αρχικά με την έννοια του εργαλείου και ταυτόχρονα ή ίσως λίγο αργότερα του αμυντικού οργάνου και κατόπιν του κυνηγετικού εργαλείου. Στη συνέχεια, βασικά κατά τη Νεολιθική προς Χαλκολιθική εποχή, η λέξη όπλο αντικαθίσταται σταδιακά με τη λέξη εργαλείο, όταν τα διάφορα λίθινα ή οστέινα αντικείμενα μετατρέπονται σε χρηστικά με τη λείανση, αλλά και προς διάκριση από τα «νεοεμφανισθέντα καθαυτού» όπλα, για τον προσδιορισμό της αντίστοιχης εξειδικευμένης χρήσης κατά τις πολεμικές ενέργειες.
Νίκος Α. Πουλιανός
· Δημητράκου Δ. (1964) – Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης. Εκδ. Ελλ. Παιδεία. Αθήνα.
· Jacobsen Th. W. (1969) – Excavations at Porto Cheli and Vicinity. Preliminary Report II. The Franchthi Cave. Hesperia, Journal of the American School of Classical Studies at Athens, v. XXXIII, Νο 3.
· Kretscmer P. (1907) – Zur Geschichte der griechischen Dialekte. Glotta, Göttingen, 16-17.
· Κυπαρίσση – Αποστολίκα Ν. (2000) – Σπήλαιο Θεόπετρας. Δώδεκα χρόνια ανασκαφών και έρευνας 1987-1998. Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου, Τρίκαλα 6-7 Νοεμβρίου 1998.
· Μπαμπινιώτης Γ. (2002) – Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας, β΄ έκδοση, Αθήνα.
· Πουλιανός Α. Ν. (1962 – 2006) – Η Προέλευση των Ελλήνων. Αθήνα.
· Πουλιανός Α. Ν. (1982) – Το Σπήλαιο του Αρχανθρώπου των Πετραλώνων.
· Πουλιανός Α. Ν. (1993) – Σαρακατσάνοι, ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης. Αθήνα.
· Πουλιανός Ν. Α. (2007) – Έκθεση επιστημονικής απασχόλησης έτους 2007 (αρ. πρωτ. 3793 / 6-12-2007 της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας -Σπηλαιολογίας Ν. Ελλάδας του ΥΠ.ΠΟ.).
· Σάμψων Α. (1998) – The Neolithic and Mesolithic occupation of the Cyclop’s cave, Youra, Alonessos, Greece. BSA 93, pp. 1-22.
Δρ Νίκος Α. Πουλιανός(Προκαταρκτική, έκτακτη και ανεπίσημη συμμετοχή στο 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών – Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 3-5 Ιουλίου 2008)
– ΕΚ ΤΟΥ http://www.mikres-ekdoseis.gr ΤΗΝ 16.7.13
– ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ
Η Ισπανία ανέκαθεν υπήρξε αγαπημένος προορισμός των Ελλήνων από τα αρχαία κιόλας χρόνια… Ο Ηρακλής πρώτα πρώτα είχε εκστρατεύσει εκεί, γεγονός που πιστοποιείται από τον Φάρο του στην σημερινή Κορούνια, από το όνομα «Πυρηναϊκή», το οποίο απεδόθη στην χερσόνησο από τον ίδιο προς τιμήν της γυναίκας του Πυρήνας αλλά και από χιλιάδες ακόμη πόλεις που ιδρύθηκαν από εκείνον. Ο γιος του Ηρακλή, επιπλέον, ονομαζόταν Ίβηρας και θεωρούνταν γενάρχης της Ιβηρίας! Χαρακτηριστική της παρουσίας του μεγάλου αυτού ήρωα στην εν λόγω περιοχή είναι και η ονομασία της σημερινής Διώρυγας του Γιβραλτάρ, που παλαιότερα έφερε το όνομα «Ηράκλειες Στήλες»!
Αρκετά χρόνια αργότερα έφτασε η σειρά αρχικά του Διονύσου να επισκεφθεί εκείνα τα μέρη και έπειτα του Οδυσσέα, ο οποίος σύμφωνα με την παράδοση ίδρυσε την πόλη Ιβηρία στην θέση που βρίσκεται η σημερινή Λισσαβώνα! Λέγεται μάλιστα πως ο Διόνυσος μετονόμασε την Εσπερία (παλιά ονομασία Ισπανίας) σε Ισπανία, προς τιμήν του στρατηγού Πάνα, ο οποίος τον είχε συνοδεύσει στην εκστρατεία του (Ις-Πανίαν: Εις Πανία)! «Πλούταρχος (Περί Ίσιδος και Οσίριδος).
Ο Στράβων στα βιβλία του Β’, Γ’, Δ’, Ε’ των Γεωγραφικών αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι πολλοί ομηρικοί ήρωες πέρασαν από εκείνα τα μέρη (Αινείας, Μενέλαος, κ.α.). Καταγράφει επίσης την ύπαρξη των Λουσιτανών (αρχαίας επαρχίας της Ιβηρικής χερσονήσου), οι οποίοι είχαν επιλέξει να ακολουθούν τον τρόπο ζωής των Σπαρτιατών. Έτρωγαν λιτά, οργάνωναν ιππικούς, γυμναστικούς και οπλιτικούς αγώνες και εξασκούνταν γενικότερα στις πολεμικές τέχνες. Όπως λοιπόν μπορούμε να δούμε, οι Έλληνες προσέθεσαν άλλον έναν σταθμό στις αποικίες τους γύρω από την Μεσόγειο, γεγονός που φαίνεται και από την πλειάδα ελληνικών πόλεων κατά μήκους όλης της Ιβηρίας!
Χαρακτηριστικότατο παράδειγμα αποτελούν οι γνωστοί αγώνες ταυρομαχίας των Ισπανών, που υφίστανται ως σήμερα και που διαθέτουν τις ρίζες τους στα ταυροκαθάψια της μινωικής εποχής, στο οποίο ο αθλητής εκτελούσε άλματα πάνω από τον ταύρο. Έχουν βρεθεί αρκετές παραστάσεις και στην Κρήτη (τοιχογραφίες, αγαλματίδιο, σφραγίδες) αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας (Πύλος, Τίρυνθα) και στην Μικρά Ασία (Σμύρνη). Από αυτά προήλθαν οι ισπανικές ταυρομαχίες. Βέβαια στην σημερινή Ισπανία το άθλημα είναι βάρβαρο, αφού στην Ελλάδα δεν θανατωνόταν ο ταύρος, που ήταν ιερό ζώο.
Ας δούμε τώρα λίγα πράγματα για τους δύο κατεξοχήν ελληνογενείς πληθυσμούς της Ισπανίας, τους Πομπλαδόρες Γκριέκος, που πρόκειται για Έλληνες κατοίκους από την Ελίκη, Ελίτσε, και τους Βάσκους που είναι εγκαταστημένοι στα δυτικά Πυρηναία όρη (<Πυρήνα, σύντροφο Ηρακλή). Οι pobladores Griegos, ενθυμούμενοι την ελληνική τους καταγωγή, εορτάζουν κάθε χρόνο την ελληνική εβδομάδα που περιλαμβάνει την τυπική ζωή μιας αρχαίας ελληνικής πόλης: Ραψωδίες, θέατρα, χορός, πυρσοί, παρελάσεις οπλιτών, αμφορείς, αρχαία νομίσματα, κτερίσματα, χιτώνες, περικνημίδες και λόγος ομηρικός. Παράλληλα τιμούν με θρησκευτικές παραστάσεις την Κοίμηση της Θεοτόκου κάθε 15η Αυγούστου. Όσον αφορά τους Βάσκους, υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την καταγωγή τους (Λιβύοι, Φοίνικες, Ίβηροι, κλπ). Πιο πειστική φαντάζει η ελληνική αν σκεφτούμε ότι πέραν της ελληνικής τους νοοτροπίας και κουλτούρας, οι ίδιοι οι Βάσκοι δηλώνουν Έλληνες! Ειδικότερα είναι γνωστοί για την φιλοξενία, την υπερηφάνεια, την φιλοπατρία και τις στρατιωτικές τους ικανότητες. Ο Στραβων αναφέρει (Γ’ 155): «Οι παλαιοί πολεμιστές ζούσαν κατά Σπαρτιατικό τρόπο και φορούσαν περικνημίδες. Οι Δρυΐδες προέβλεπαν τα μελλούμενα από σφάγια των θυσιών, αφού εξέταζαν τα σπλάχνα τους (…) Ιδρύθηκαν πόλεις που έχουν ονόματα, όπως Έλληνες, Αμφίλοχοι, διότι ο Αμφίλοχος πέθανε εδὠ. Προσφέρουν κατά τρόπον ελληνικό (…) Είναι το έθνος των Ουασκόνων(Βάσκοι)».
Οι Βάσκοι καλλιεργούν, ως κλασσικοί Έλληνες, με φροντίδα τα σταφύλια και τις ελιές και διατηρούν υπερβολική αγάπη για την Ελλάδα. Ποιος ξεχνάει την πρόταση των Βάσκων Ευρωβουλευτών ν’ αποτελούν τα Ελληνικά την επίσημη γλώσσα της Ευρώπης, κάτι που φυσικά καταψηφίστηκε και από Έλληνες «ευρωπαϊστές». Σήμερα εδράζει μεγάλος αριθμός οργανώσεων και ιδρυμάτων που αφορύν τον Ελληνισμό της Ισπανίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνιστά το «Iberia Graeca», που ξεκίνησε επίσημα την λειτουργία του το 2010 από το Υπουργείο Πολιτισμού της Ισπανίας και την Κυβέρνηση της Καταλανίας με σκοπό την ταξινόμηση και πιο εμπεριστατωμένη μελέτη του τεράστιου όγκου ελληνικών αρχαιολογικών ευρημάτων που ανακαλύπτονται συνεχώς στην πόλη Εμπόριον. Οι Βάσκοι της βόρειας Ισπανίας και της νότιας Γαλλίας ανέκαθεν θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως έναν ξεχωριστό πληθυσμό, ενώ η μοναδική γλώσσα τους, που είναι άσχετη από τις ινδοευρωπαϊκές αλλά και από οποιανδήποτε άλλη στον κόσμο, πάντα αποτελούσε πονοκέφαλο για τους γλωσσολόγους. Τώρα, για πρώτη φορά, με τη βοήθεια της ανάλυσης του αρχαίου DNA, αποκαλύπτεται ότι οι Βάσκοι κατάγονται από τους τοπικούς πληθυσμούς των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών της Ιβηρικής Χερσονήσου, οι οποίοι αναμείχθηκαν σταδιακά με τους πρώτους γεωργούς που ήλθαν ως μετανάστες από τα ανατολικά. Δηλαδή από τους Πελασγούς αγρότες της Ελλάδας. Έτσι, μάλλον καταρρίπτεται ο ισχυρισμός ότι οι Βάσκοι ήταν ένας πληθυσμός καταγόμενος αποκλειστικά από αυτόχθονες κυνηγούς-συλλέκτες, απομονωμένος εδώ και τουλάχιστον 10.000 χρόνια – κάτι που ίσως τους δυσαρεστήσει! Μια διεθνής ομάδα γενετιστών, με επικεφαλής τον καθηγητή Ματίας Γιάκομπσον του σουηδικού Πανεπιστημίου της Ουψάλα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS) των ΗΠΑ, ανέλυσαν δείγματα DNA από οκτώ σκελετούς της λίθινης εποχής, που βρέθηκαν στο σπήλαιο Ελ Πορταγιόν στην Αταπουέρκα της βόρειας Ισπανίας (καρδιά της χώρας των Βάσκων) και ζούσαν πριν από 3.500 έως 5.500 χρόνια, σε μια εποχή που η γεωργία είχε επικρατήσει, άρα ήσαν γεωργοί. Η ανάλυση συμπέρανε ότι οι στενότεροι γενετικά συγγενείς των σημερινών Βάσκων ήσαν οι εκείνοι οι πρώτοι νεολιθικοί αγρότες της Ιβηρικής (Πελασγοί αγρότες της Ελλάδας) και όχι οι μεσολιθικοί αυτόχθονες κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες που προηγήθηκαν των γεωργών.
Το βασκικό γονιδίωμα έχει μια παρεμφερή ιστορία με τους ανθρώπους της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης, οι οποίοι επίσης προήλθαν από ένα ανακάτεμα των ντόπιων κυνηγών-συλλεκτών με τους αγρότες-μετανάστες. Οι ερευνητές δήλωσαν ότι οι Βάσκοι – αφότου «γεννήθηκαν» από την επιμιξία των ντόπιων νομάδων και των αγροτών μεταναστών- έμειναν σχετικά απομονωμένοι, χάρη και στο δυσπρόσιτο της περιοχής τους, κατά τα τελευταία 5.000 χρόνια, αλλά όχι περισσότερο. Αυτοί οι πρώτοι Βάσκοι κατάφεραν να απομονωθούν από όλες τις κατοπινές μεταναστεύσεις στην Ιβηρική και έτσι να διατηρήσουν μια διακριτή γενετική και πολιτισμική ταυτότητα. Όσον αφορά τη σύγχρονη βασκική γλώσσα, το μυστήριο παραμένει. Μια εκδοχή -την οποία υποστηρίζει η νέα γενετική έρευνα- είναι ότι προήλθε από μια γλώσσα που μιλούσαν οι πρώτοι γεωργοί στην Ιβηρική, προτού επικρατήσει η ινδο-ευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια. Μια εναλλακτική εκδοχή είναι ότι οι ρίζες της βασκικής βρίσκεται σε μια γλώσσα που μιλούσαν οι κιυνηγοί-συλλέκτες και η οποία διατηρήθηκε ακόμη και μετά την επικράτηση της γεωργίας στην Ιβηρική.
ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ.ΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ.α΄
-Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΦΤΑΣΕ ΣΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΑΙΣΘΑΝΟΝΤΑΙ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΟΙ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΕΝΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ, ΠΟΥ ΤΗΝ ΘΕΩΡΟΥΝ ΥΨΙΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΤΟΥΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ. ΑΥΤΟ ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΑΛΗΘΕΣ.
-ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΟΝ ΤΟΠΟ ΟΠΟΥ ΑΝΑΓΕΙΡΘΗΚΕ Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Ο ΔΙΠΛΑΝΟΣ ΤΗΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ, ΥΠΗΡΧΑΝ ΤΡΕΙΣ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΝΑΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ.
-ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΝΑΟΙ ΕΙΝΑΙ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ, ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ.
–ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΑΥΤΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΑΝ ΜΙΑ ΑΛΛΗ «ΑΛΩΣΗ» -ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΗ ΤΟΥ 1453- ΑΥΤΗΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΚΡΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΚΟΤΑΔΙΣΤΙΚΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ.
– Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΠΙΣΤΕΥΕ ΟΤΙ Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΠΑΡΗ ΤΟΣΟ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ, ΓΙΑ ΑΥΤΟ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΘΗ ΤΟ ΠΙΟ ΥΠΕΡΟΧΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ, ΕΝΑΣ ΝΑΟΣ-Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ.
-Ο ΝΑΟΣ ΑΥΤΟΣ ΔΕΝ ΑΦΙΕΡΩΘΗΚΕ ΣΕ ΚΑΠΟΙΟΝ ΑΓΙΟ, ΑΛΛΑ ΠΗΡΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΣΟΦΙΑ, ΛΟΓΩ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (ΣΟΦΙΑ ΣΟΛΟΜΩΝΤΟΣ,ΣΟΦΙΑ ΣΕΙΡΑΧ).
-ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΕΔΩΣΕ ΕΝΤΟΛΗ ΝΑ ΑΦΑΙΡΕΘΟΥΝ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ, ΤΑ ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΥΛΙΚΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΙΧΑΝ (ΧΡΥΣΟΣ,ΕΛΕΦΑΝΤΟΔΟΝΤΟ,ΚΛΠ), ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΛΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟΙ ΚΙΟΝΕΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΟΣΚΟΜΙΣΘΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ.
–ΕΤΣΙ ΣΥΛΗΘΗΚΕ ΑΓΡΙΑ ΠΛΗΘΟΣ ΟΝΟΜΑΣΤΩΝ ΝΑΩΝ, ΟΠΩΣ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ, ΤΗΣ ΜΙΛΗΤΟΥ, ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ, ΚΛΠ.
–Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ «ΕΛΓΙΝ» ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ.
ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ ΖΗΤΟΥΝ ΜΟΝΟ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΒΡΕΤΤΑΝΟΥΣ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΟΣ, ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΔΙΑΝΟΗΘΗΚΑΝ ΠΟΤΕ ΝΑ ΖΗΤΗΣΟΥΝ ΚΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΨΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΟΣ, ΜΕ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΣΤΟΛΙΣΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ Ο ΦΑΝΑΤΙΚΟΣ ΜΕΣΕΛΛΗΝ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ.
-Ο ΧΩΡΟΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ Ο ΤΡΟΥΛΛΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΤΟΝ ΚΥΡΙΩΣ ΝΑΟ. ΣΤΗΝ ΒΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΓΡΑΝΙΤΕΝΙΟΙ ΚΙΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΕΣΟ.
-ΟΙ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟΙ ΣΗΚΟΙ (ΕΣΟΧΕΣ) ΣΤΙΣ ΓΩΝΙΕΣ ΕΧΟΥΝ ΠΟΡΦΥΡΟΥΣ ΚΙΟΝΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΟ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ ΣΤΗΝ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ (ΜΠΑΑΛΜΠΕΚ).
-Η ΚΑΘΕ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΞΟΧΕΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΘΟΛΟΥ ΕΧΕΙ ΝΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ ΜΕ ΧΕΡΟΥΒΕΙΜ, ΕΝΩ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΟ ΕΧΕΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΕΙ ΛΕΚΑΝΗ ΜΕ ΝΕΡΟ,ΟΠΩΣ ΠΡΟΒΛΕΠΟΤΑΝ ΣΤΗΝ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΜΑΡΤΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΣΤΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΣΟΛΟΜΩΝΤΑ.
-ΤΟ ΠΟΣΟΝ ΠΟΥ ΞΟΔΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΗΤΑΝ ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΚΑΙ ΕΤΣΙ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΚΡΙΒΩΤΕΡΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ.
-ΣΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ, ΟΤΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΤΗ ΕΓΚΑΙΝΙΩΝ (27 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 537) ΕΜΠΛΕΩΣ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑΣ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΑΝΕΚΡΑΞΕ:
«ΝΕΝΙΚΗΚΑΣ ΣΕ ΣΟΛΟΜΩΝ» (ΚΑΙ ΟΧΙ ΒΕΒΑΙΑ «ΝΕΝΙΚΗΚΑΣ ΣΕ. ΙΚΤΙΝΕ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ» ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΑΦΩΝΟΥΣΕ ΑΝ ΕΙΧΕ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕΙ ΚΑΤΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟ).
-ΤΟ ΚΤΗΡΙΟ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟ ΚΑΙ ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΟΜΙΛΟΥΝ ΓΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΘΑΥΜΑ, ΜΑΛΛΟΝ ΛΟΓΩ ΤΟΥ ΔΕΟΥΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ ΚΙ ΟΧΙ ΕΞ ΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΤΟΥ, Η ΟΠΟΙΑ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΔΑΣΚΕΤΑΙ ΣΤΙΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΩΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗ.
Η ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΟΥΣ ΗΤΑΝ ΝΑ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΟΥΝ ΤΟΝ ΠΑΛΙΟ ΟΡΘΟΓΩΝΙΚΟ ΤΥΠΟ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ,ΤΙΣ ΑΠΛΕΣ ΒΑΣΙΛΙΚΕΣ,ΠΟΥ ΠΑΡΕΠΕΜΠΑΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ.
-Η ΙΔΕΑ ΗΤΑΝ ΣΕ ΕΝΑ ΚΤΙΣΜΑ ΚΥΒΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΨΗΛΕΣ ΑΨΙΔΕΣ (ΜΙΑ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΛΕΥΡΑ) ΝΑ ΣΤΗΡΙΞΟΥΝ ΕΝΑ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΟΥΛΛΟ ΔΙΑΜΕΤΡΟΥ 31 ΚΑΙ ΥΨΟΥΣ 11 ΜΕΤΡΩΝ.
-ΟΙ ΑΨΙΔΕΣ ΕΝΙΣΧΥΘΗΚΑΝ ΜΕ ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΚΟΛΩΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ ΚΑΤΑΝΕΜΗΘΗΚΕ ΣΤΟΥΣ ΥΠΕΡΜΕΓΕΘΕΙΣ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΟΥΣ ΤΟΙΧΟΥΣ ΠΑΧΟΥΣ 1 ΕΩΣ 1,10 ΜΕΤΡΩΝ.
-ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΑΝ ΕΠΟΜΕΝΩΣ ΗΤΑΝ ΠΩΣ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΘΑ ΑΝΤΕΧΕ ΤΟ ΒΑΡΟΣ, ΟΧΙ ΤΟΣΟ ΤΟΥ ΤΡΟΥΛΟΥ ΑΛΛΑ ΤΟ ΙΔΙΟΝ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΑΨΙΔΩΝ.
-ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΤΟ ΛΥΣΟΥΝ, ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΑΝ ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΟΡΘΟΓΩΝΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ ΚΙ ΕΒΑΛΑΝ ΤΗΝ ΚΑΘΕ ΑΨΙΔΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ.
-ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΧΡΕΙΑΣΤΗΚΑΝ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΑ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΤΕΤΟΙΕΣ ΣΤΗΛΕΣ, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ ΑΝΤΕΞΟΥΝ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΑΨΙΔΩΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΜΠΟΔΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΑΡΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥΣ.
-Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΕ ΜΙΑΣ ΣΤΗΛΗΣ ΕΧΕΙ ΕΜΒΑΔΟΝ 600 Τ.Μ.
-ΕΣΤΩ ΚΙ ΕΤΣΙ ΟΜΩΣ, ΤΙ ΑΠΕΓΙΝΕ ΤΟ ΚΑΜΑΡΙ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ? -ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ, Ο ΤΡΟΥΛΛΟΣ ΤΗΣ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΣΕΙΣΜΟ ΥΠΕΣΤΗ ΣΟΒΑΡΕΣ ΖΗΜΙΕΣ ΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ (15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 553).
-Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΣΗΣΜΟΓΕΝΕΙΣ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ, ΠΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΑΠΟ ΟΤΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΓΝΟΟΥΣΑΝ ΟΙ -ΑΝΕΥ ΣΟΒΑΡΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ- ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ, ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΕΠ΄ ΟΥΔΕΝΙ ΝΑ ΕΠΙΛΕΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΕΓΕΡΣΗ ΕΝΟΣ ΤΟΣΟ ΜΕΓΑΛΟΥ ΝΑΟΥ.
–ΟΙ ΜΕ ΑΡΙΣΤΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ,ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕΙ ΤΟΝ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ ΧΙΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ, ΕΠΕΛΕΞΑΝ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΒΡΑΧΟ, ΓΝΩΣΤΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ.
-ΣΤΙΣ 14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 557 Ο ΤΡΟΥΛΛΟΣ ΥΠΕΣΤΗ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΖΗΜΙΕΣ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΑΥΤΟ «ΚΑΥΧΗΜΑ» ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΣΕΙΣΜΟ ΤΗΣ 7 ΜΑΪΟΥ 559.
–ΠΕΦΤΟΝΤΑΣ ΚΑΤΕΡΕΙΠΩΣΕ ΜΙΑ ΑΨΙΔΑ, ΤΟΝ ΑΜΒΩΝΑ, ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΒΟΥΡΙΟ.
-ΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ ΤΡΟΜΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΠΛΗΞΗ.
-ΧΑΜΕΝΕΣ ΟΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΟΥ ΑΝΘΕΜΙΟΥ, ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΞΟΔΕΥΤΗΚΑΝ, ΤΑ «ΝΕΝΙΚΗΚΑΣ ΣΕ» ΤΟΥ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΝΝΟΙ ΑΧΡΗΣΤΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ.
-ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΑΝΑΦΕΡΟΥΝ, ΟΤΙ ΟΙ ΔΥΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ ΕΙΧΑΝ ΗΔΗ ΠΕΘΑΝΕΙ ΚΙ Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΑΝΕΘΕΣΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΣΤΟΝ ΣΥΝΟΝΟΜΑΤΟ ΑΝΙΨΙΟ ΤΟΥ ΙΣΙΔΩΡΟΥ.
-ΑΥΤΟΣ ΕΦΤΙΑΞΕ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΤΡΟΥΛΛΟ, Ο ΓΕΡΩΝ ΠΙΑ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΣΤΙΣ 25 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 563, ΞΑΝΑΕΓΚΑΙΝΙΑΣΕ ΤΟ ΝΑΟ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΟΜΩΣ ΣΥΝΕΧΙΣΕ ΝΑ ΕΧΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΙ ΑΝΑΣΤΗΛΩΘΗΚΕ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ.
-ΤΟ 867 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΣΟΒΑΡΕΣ ΡΩΓΜΕΣ ΣΕ ΠΟΛΛΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΚΑΙ ΣΤΙΣ 9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 869 ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΔΥΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΚΤΗΡΙΟΥ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΑΠΟ ΣΕΙΣΜΟ.
-ΚΡΙΜΑ Ο ΕΝΟΣ ΜΕΤΡΟΥ ΠΑΧΟΥΣ ΤΟΙΧΟΣ ΤΟΥ.
-ΣΤΙΣ 25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 986 ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ Η ΔΥΤΙΚΗ ΑΨΙΔΑ, Η ΟΠΟΙΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΗ ΞΑΝΑ-ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΡΟΥΛΛΟΥ. -ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΣΕ ΚΑΤΕΣΤΡΑΜΜΕΝΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΜΙΧΑΗΛ ΤΟΥ Ή (ΙΓ΄ ΑΙΩΝΑΣ), ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΟ 1317 ΕΠΙ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ ΤΟΥ Β΄, ΟΠΟΤΕ ΕΝΙΣΧΥΘΗΚΑΝ ΟΙ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΚΑΙ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΙ ΤΟΙΧΟΙ.
-ΤΟ 1345 ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΕ ΞΑΦΝΙΚΑ Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΨΙΔΑ, ΤΟ 1348 ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΜΙΣΟ ΤΟΥ ΤΡΟΥΛΛΟΥ, ΕΝΩ ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΤΟΥ ΙΕ΄ ΑΙΩΝΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΟΥΝ ΜΕ ΑΣΧΗΜΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ «ΘΑΥΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ». -ΣΟΒΑΡΕΣ ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΤΡΟΥΛΛΟΥ ΜΕ ΔΙΠΛΟ ΣΙΔΕΡΕΝΙΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΕΓΙΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟ 1847 ΕΩΣ ΤΟ 1849 ΕΠΙ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ, ΟΤΑΝ Ο ΣΟΥΛΤΑΝΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΑΜΠΤΟΥΛ ΜΕΤΖΙΤ.
-ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΠΡΟΣΤΕΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΘΩΜΑΝΟΥΣ ΤΕΣΣΕΡΕΙΣ ΜΙΝΑΡΕΔΕΣ ΚΙ Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΜΕΤΑΒΛΗΘΗΚΕ ΣΕ ΤΖΑΜΙ.
ΑΠΟ ΤΟ 1935 ΚΑΤ΄ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ ΚΕΜΑΛ ΑΤΑΤΟΥΡΚ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΜΟΥΣΕΙΟ. -Η ΠΟΛΥΑΙΩΝΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΦΕΡΕΙ ΝΑ ΠΕΙΣΕΙ ΤΟΥΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΕΣ ΝΑ ΘΕΩΡΟΥΝ, ΟΤΙ Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕ ΤΙΣ ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΡΟΥΛΛΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΔΗΘΕΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΙ ΟΤΙ ΤΟ ΚΑΚΟΤΕΧΝΟ ΚΑΙ ΑΚΑΛΑΙΣΘΗΤΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΑΦΘΑΣΤΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΥΓΜΑ ΚΑΙ ΚΑΜΑΡΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.
-Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΕΛΩΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ.
–ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΕΛΘΕΙ ΓΡΗΓΟΡΑ Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΩΝ ΣΕ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΦΑΣΙΑ ΚΙ ΕΘΝΙΚΟ ΚΩΜΑ ΕΥΡΙΣΚΟΜΕΝΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΩΝ. https://ieraellas-kinimaethnikon.
-ΟΙ ΔΕΛΦΟΙ ΚΑΙ Η ΟΛΥΜΠΙΑΙΣΟΠΕΔΩΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΦΟΝΕΥΘΗΚΑΝ ΟΙ ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΤΕΣ ΤΟΥΣ. -Η ΚΟΡΙΝΘΟΣ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΕ, ΕΝΩ Η ΣΠΑΡΤΗ ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΤΗ ΚΙ ΟΣΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΔΕΝ ΚΡΥΦΤΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΤΑΫΓΕΤΟ, ΦΟΝΕΥΘΗΚΑΝ.
–Η ΘΗΒΑ ΙΣΟΠΕΔΩΘΗΚΕ, ΟΙ ΛΙΓΟΣΤΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ «ΗΒΗΔΟΝ ΕΣΦΑΓΗΣΘΑΝ».
–Ο ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΙΣΟΠΕΔΩΘΗΚΕ ΕΠΙΣΗΣ, Η ΟΧΥΡΩΜΕΝΗ ΑΘΗΝΑ ΟΜΩΣ -ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ- ΓΛΥΤΩΣΕ, ΓΙΑΤΙ Ο ΑΛΑΡΙΧΟΣ«ΕΠΙΩΝ ΠΑΝΣΤΡΑΤΙΑ ΤΗ ΠΟΛΕΙ ΤΟ ΜΕΝ ΤΕΙΧΟΣ ΕΩΡΑ ΠΕΡΙΝΟΣΤΟΥΣΑΝ ΤΗΝ ΠΡΟΜΑΧΟ ΑΘΗΝΑΝ…ΤΟΙΣ ΔΕ ΤΕΙΧΕΣΙ ΠΡΟΕΣΤΩΤΑ ΤΟΝ ΑΧΙΛΛΕΑ» (ΖΩΣΙΜΟΥ «ΙΣΤΟΡΙΑ», Ε 6).
–ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΒΕΒΑΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΟΜΕΝΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ ΙΣΟΠΕΔΩΣΑΝ ΤΕΛΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ. -ΤΗΣ ΜΑΝΙΑΣ ΤΟΥΣ ΔΕΝ ΔΙΕΦΥΓΕ ΟΥΤΕ Ο ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΦΟΥ ΣΥΛΗΘΗΚΕ, ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΝΑΟ ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ.
–Η ΑΤΕΙΧΙΣΤΗ ΙΕΡΗ ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΕΓΙΝΕ ΠΑΡΑΝΑΛΩΜΑ ΤΟΥ ΠΥΡΟΣ ΥΠΟ ΤΙΣ ΠΑΝΗΓΥΡΙΖΟΥΣΕΣ ΙΑΧΕΣ ΤΩΝ «ΧΡΙΣΤΕΠΩΝΥΜΩΝ» ΜΟΝΑΧΩΝ.
-ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ ΒΡΗΚΕ ΟΙΚΤΡΟ ΘΑΝΑΤΟ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΙΕΡΟΦΑΝΤΗΣ ΙΛΑΡΙΟΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΡΚΕΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΥ ΑΡΝΟΥΝΤΑΝ ΝΑ ΠΑΡΑΔΟΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΘΟΥΝ. (Κ.ΠΑΠΑΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», ΕΚΔ. ΚΑΚΤΟΣ, ΒΙΒΛ. 8ο, ΣΕΛ. 308).
-ΤΟ 399 ΕΚΔΟΘΗΚΕ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ:
«ΑΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΙΣΕΤΙ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ ΟΡΘΙΟΙ ΝΑΟΙ, ΝΑ ΙΣΟΠΕΔΩΘΟΥΝ ΧΩΡΙΣ ΘΟΡΥΒΟ ΚΑΙ ΤΑΡΑΧΕΣ. ΓΙΑΤΙ ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ ΘΑ ΕΧΟΥΝ ΓΚΡΕΜΙΣΘΗ ΚΑΙ ΕΞΑΛΕΙΦΘΗ ΑΠΟ ΠΡΟΣΩΠΟΥ ΓΗΣ, ΘΑ ΕΧΗ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗ Η ΥΛΙΚΗ ΒΑΣΗ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ Η ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ».
-ΤΟΤΕ ΗΤΑΝ ΠΟΥ ΓΚΡΕΜΙΣΘΗΚΑΝ ΟΛΟΣΧΕΡΩΣ ΤΑ ΛΙΓΟΣΤΑ ΑΚΟΜΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ, ΤΑ ΙΕΡΑ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΝΕΑΠΟΛΗ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΕΙΟΥ ΔΙΟΣ ΣΤΗΝ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑ, ΤΗΣ ΝΕΜΕΣΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΘΕΤΙΔΟΣ ΣΤΟ ΡΑΜΝΟΥΝΤΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ.
–ΤΟ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΛΑΡΙΧΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΑΦΕΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑ ΤΟΠΟΥΣ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΥΠΟΧΡΕΩΝΑΝ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΝΑ ΠΑΡΑΔΙΔΟΥΝ ΓΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΤΑ ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ (ΒΩΜΟΥΣ ,ΑΓΑΛΜΑΤΑ,ΚΛΠ).
Ο Δ΄ ΑΙΩΝΑΣ ΗΤΑΝ Ο ΠΛΕΟΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΟΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
–ΟΛΟΙ ΟΙ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ ΧΩΡΙΣ ΚΑΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΗΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ Μ.ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ ΤΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΙΣΑΝ ΤΟΥΣ ΔΙΩΓΜΟΥΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
–Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ Β΄ ΤΟΥ ΜΙΚΡΟΥ ΤΟ 436 ΠΡΟΕΒΛΕΠΕ ΝΑ ΞΕΘΕΜΕΛΙΩΘΟΥΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΕΝΑΠΟΜΕΙΝΑΝΤΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΝΑΟΙ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗ ΜΕΙΝΕΙ ΟΥΤΕ ΙΧΝΟΣ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΓΕΝΕΕΣ, «ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΙΚΩΝ ΣΗΚΩΝ ΤΑ ΛΕΙΠΟΜΕΝΑ ΕΚ ΒΑΘΡΩΝ ΑΝΑΣΠΑΣΘΗΝΑΙ ΠΡΟΣΕΤΑΞΕΝ, ΩΣΤΕ ΤΟΥΣ ΜΕΘ΄ ΗΜΑΣ ΕΣΟΜΕΝΟΥΣ ΜΗΔΕ ΙΧΝΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΤΕΡΑΣ ΠΑΤΗΣ ΘΕΑΣΑΣΘΑΙ» (ΘΕΟΔΩΡΗΤΟΥ,»ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ» V 37).
-ΤΟΝ ΙΑ΄ ΑΙΩΝΑ Η ΠΑΤΜΟΣ ΜΕΤΑΤΡΑΠΗΚΕ ΣΕ ΚΕΝΤΡΟ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΥ, ΕΝΩ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΤΗΚΕ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΚΤΙΣΘΗΚΕ Η ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ. -ΠΟΛΕΙΣ ΟΛΟΚΛΗΡΕΣ ΣΤΕΡΗΘΗΚΑΝ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΗΜΑΤΩΝ ΚΙ ΕΧΑΣΑΝ ΤΗΝ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΤΟΥΣ.
-ΣΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΑΩΝ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΚΤΙΖΟΝΤΑΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΚΟΝΤΑ ΤΟΥΣ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ, ΕΝΩ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΣ ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΕΣ ΔΕΞΑΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΝΥΜΦΑΙΑ ΜΕΤΑΤΡΕΠΟΝΤΑΝ ΣΕ ΒΑΠΤΙΣΤΗΡΙΑ.
-ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΗΤΑΝ ΑΣΗΜΑΝΤΕΣ, ΕΤΣΙ ΤΟ ΜΟΝΟ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΝ ΗΤΑΝ ΠΡΟΧΕΙΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΔΙΑΚΡΙΝΟΜΕΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΤΕΧΝΙΑ ΤΟΥΣ, ΕΚ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΑΡΚΕΤΕΣ ΚΑΤΕΡΕΥΣΑΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.
–ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΕΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΣΩΖΟΝΤΑΙ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΑΠΟΜΕΙΝΑΡΙΑ ΤΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ.
-ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΟΡΕΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΤΟ ΙΣΟΠΕΔΟ ΕΠΙ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΕΙΧΑΝ ΚΤΙΣΘΕΙ. ΤΑ ΟΛΙΓΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΣΩΘΕΙ ΕΙΝΑΙ ΕΙΝΑΙ ΕΡΙΠΕΙΑ ΛΟΥΤΡΩΝ, ΑΓΟΡΩΝ ,ΚΛΠ.
-ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΕΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΟΛΕΙΣ ΔΕΝ ΣΩΖΕΤΑΙ ΙΧΝΟΣ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΑΟΥ, ΟΠΩΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΤΗΝ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΣΑΛΛΟΝΙΚΗ, ΣΤΗΝ ΕΔΡΑ ΤΟΥ «ΚΟΙΝΟΥ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ»ΒΕΡΟΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΥ…
-ΣΤΟΧΟΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΗΤΑΝ Η ΕΛΛΑΔΑ. -ΣΤΗΝ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑ (ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ) ΟΠΟΥ ΚΙ ΕΚΕΙ ΥΠΗΡΧΑΝ ΑΞΙΟΛΟΓΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΝΑΟΙ, ΔΕΝ ΚΤΥΠΗΣΑΝ ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΙ ΕΤΣΙ ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΣΩΖΟΝΤΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟΙ, ΜΕ ΜΟΝΕΣ -ΛΟΓΙΚΕΣ- ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ, ΤΙΣ ΟΡΟΦΕΣ ΤΟΥΣ, ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΟΝΤΑΝ ΑΠΟ ΞΥΛΑ, ΠΟΥ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΣΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΦΘΟΡΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.
-ΔΕΝ ΕΠΕΣΑΝ ΟΜΩΣ ΟΙ ΝΑΟΙ, ΟΥΤΕ «ΧΑΘΗΚΑΝ» ΟΙ ΚΙΟΝΕΣ ΤΟΥΣ.
…Ο ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΠΕΘΑΝΕ ΤΟ 395 ΔΙΑΜΟΙΡΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΣΤΟΥΣ ΔΥΟ ΓΥΙΟΥΣ ΤΟΥ ΑΡΚΑΔΙΟ ΚΑΙ ΟΝΩΡΙΟ. Ο ΑΡΚΑΔΙΟΣ ΟΤΑΝ ΑΝΕΛΑΒΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΗΤΑΝ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 18 ΑΛΛΑ ΚΙ Ο ΟΝΩΡΙΟΣ ΣΤΗΝ ΡΩΜΗ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 11 ΕΤΩΝ, ΓΙΑ ΑΥΤΟ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ ΠΕΡΙΗΛΘΕ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΩΝ,ΤΟΥ ΓΑΛΑΤΗ ΡΟΥΦΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΒΑΝΔΑΛΟΥ ΣΤΗΛΙΧΩΝΑ ΣΤΗ ΡΩΜΗ.
-Ο ΡΟΥΦΙΝΟΣ ΜΑΛΙΣΤΑ ΠΡΟΣΠΑΘΗΣΕ ΝΑ ΣΥΓΓΕΝΕΨΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΡΚΑΔΙΟ ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟΥ ΤΗΝ ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΓΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ. ΟΜΩΣ Ο ΕΥΝΟΥΧΟΣ ΕΥΤΡΟΠΙΟΣ ΠΟΥ ΕΠΕΒΑΛΕ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΘΩΚΟ ΠΑΝΤΡΕΨΕ ΤΟΝ ΑΡΚΑΔΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΟΜΟΡΦΗ ΕΥΔΟΞΙΑ,ΚΟΡΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΜΠΑΟΥΤΟ,ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ ΕΥΤΡΟΠΙΟΥ. (ΤΟΤΕ ΟΡΓΙΑΣΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΑΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΝΝΕΝΟΗΣΗ ΤΟΥ ΡΟΥΦΙΝΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΥΝΝΟΥΣ).
-ΓΙΑ ΝΑ ΕΚΔΙΚΗΘΗ ΤΟΤΕ Ο ΡΟΥΦΙΝΟΣ ΤΟΝ ΑΡΚΑΔΙΟ ΠΡΟΕΤΡΕΨΕ ΚΡΥΦΑ ΤΟΝ ΗΓΕΜΟΝΑ ΤΩΝ ΒΗΣΙΓΟΤΘΩΝ ΑΛΑΡΙΧΟ ΝΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΝΑ ΒΑΔΙΣΕΙ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΝΟΥΠΟΛΗΣ.
-ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟΝ ΑΜΕΣΟ ΒΑΡΒΑΡΙΚΟ ΚΙΝΔΥΝΟ Ο Ο ΝΕΑΡΟΣ ΑΡΚΑΔΙΟΣ ΠΑΝΙΚΟΒΛΗΘΗΚΕ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΣΕ ΤΟΝ ΡΟΥΦΙΝΟ ΝΑ ΒΡΗ ΛΥΣΗ.
-Ο ΡΟΥΦΙΝΟΣ ΣΥΝΝΕΝΟΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΟΝ ΑΛΑΡΙΧΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΠΕΙΣΕ (ΔΗΘΕΝ) ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΣΒΑΛΗ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, ΑΛΛΑ ΝΑ ΕΠΙΤΕΘΗ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΩΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.
-ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΥΠΑΤΟΥ ΑΧΑΪΑΣ (ΔΗΛΑΔΗ ΤΗΣ ΚΥΡΙΩΣ ΕΛΛΑΔΑΣ) Ο ΡΟΥΦΙΝΟΣ ΕΙΧΕ ΔΙΟΡΙΣΕΙ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ ΑΝΤΙΟΧΟ ΚΑΙ ΑΡΧΗΓΟ ΤΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΣΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΤΟΝ ΕΠΙΣΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟ ΓΕΡΟΝΤΙΟ.
-ΕΤΣΙ,ΟΤΑΝ ΕΦΤΑΣΕ ΤΟ 396 ΠΡΟ ΤΩΝ ΠΥΛΩΝ ΤΗΣ ΚΥΡΙΩΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Ο ΓΟΤΘΟΣ ΑΛΛΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ (ΤΟΥ ΑΡΕΙΑΝΟΥ ΔΟΓΜΑΤΟΣ) ΑΛΑΡΙΧΟΣ, Ο ΓΕΡΟΝΤΙΟΣ ΚΙ Ο ΑΝΤΙΟΧΟΣ, ΕΙΔΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΟΥΦΙΝΟ, ΘΕΩΡΗΣΑΝ ΘΕΑΡΕΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΝ ΒΙΑΙΟ ΕΚΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ ΤΗΣ (ΕΙΣΕΤΙ ΕΠΙΜΕΝΟΥΣΑΣ ΣΤΟ ΔΩΔΕΚΑΘΕΟ) ΕΛΛΑΔΑΣ.
-ΕΤΣΙ ΕΠΕΤΡΕΨΑΝ ΝΑ ΠΕΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ Ο ΑΛΑΡΙΧΟΣ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΣΥΝΟΔΕΙΑ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΕΙΣΕΒΑΛΕ ΣΤΗΝ «ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΗ» ΕΛΛΑΔΑ.
-ΣΦΑΖΟΝΤΑΣ, ΚΑΙΓΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΙΣΟΠΕΔΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΟΙΤΙΔΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ (ΖΩΣΙΜΟΥ, «ΙΣΤΟΡΙΑ Ε» 5-6 ΚΑΙ ΠΑΠΑΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ,»ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΚΑΚΤΟΣ» ΒΙΒΛΙΟ 8,ΣΕΛ.304-313).
-ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΡΟΥΦΙΝΟΥ, ΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΑΝΕΛΑΒΕ Ο ΕΥΝΟΥΧΟΣ ΕΥΤΡΟΠΙΟΣ, ΦΑΝΑΤΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ(!) ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΒΟΗΘΗΣΕ ΝΑ ΕΚΛΕΓΗ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΩΛΕΩΣ.
-Ο ΕΥΤΡΟΠΙΟΣ,ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΤΙΠΟΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΜΠΟΔΙΣΗ ΤΙΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΤΟΥ ΑΛΑΡΙΧΟΥ, ΑΛΛΑ ΑΝΤΙΘΕΤΑ ΤΟ 396 ΥΠΑΓΟΡΕΥΣΕ ΣΤΟΝ ΑΡΚΑΔΙΟ ΝΟΜΟ, ΜΕ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΔΙΑΤΑΣΣΟΤΑΝ Η ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΝΑΩΝ ΠΟΥ ΕΙΧΑΝ ΑΠΟΜΕΙΝΕΙ ΑΚΟΜΗ ΟΡΘΙΟΙ: «ΠΑΡΗΓΓΕΙΛΕΝ ΑΥΤΩ ΠΑΝΤΑ ΤΑ ΕΙΔΩΛΕΙΑ ΕΩΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΑΙ ΚΑΙ ΠΥΡΙ ΠΑΡΑΔΟΘΗΝΑΙ» (ΜΑΡΚΟΥ ΔΙΑΚΟΝΟΥ,»ΒΙΟΣ ΑΓΙΟΥ ΠΟΡΦΥΡΙΟΥ,ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΓΑΖΗΣ», ΠΑΡΙΣΙ 1930,ΕΚΔ.LES BELLES LETTRES»,ΚΕΦ.51).
-Η ΕΙΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΛΑΡΙΧΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ -ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ (ΕΣ ΕΔΑΦΟΣ ΦΕΡΕΙΝ) ΤΟΥ ΑΡΚΑΔΙΟΥ- ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΕΨΗ ΠΛΗΡΩΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.
-Ο ΕΥΝΑΠΙΟΣ ΣΤΟΝ «ΒΙΟΝ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΚΑΙ ΣΟΦΙΣΤΩΝ» ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΟΤΙ: «ΤΟΙΑΥΤΑΣ ΑΥΤΩΝ ΤΑΣ ΠΥΛΑΣ ΑΠΕΔΕΙΞΕ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Η ΤΩΝ ΤΑ ΦΑΙΑ ΙΜΑΤΙΑ ΕΧΟΝΤΩΝ ΑΚΩΛΥΤΩΣ ΠΡΟΣΠΑΡΕΙΣΕΛΘΟΥΣΑ ΑΣΕΒΕΙΑ» (L.DINDORF,»HISTORICI GRAECI MIROMES», ΛΕΙΨΙΑ 1870, ΣΕΛ.205-274).
-ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΦΙΝΛΕΥ (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ) «ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΟΥΣ ΓΟΤΘΟΥΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΗΣΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ (!!!) ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ, ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΙΑ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΩΘΟΥΣΑΝ ΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ ΠΡΟΣ ΟΛΕΘΡΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΟΡΜΩΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΣΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ».
-ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΡΙΕΤΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΔΡΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΑΛΑΡΙΧΟΥ (395-398) ΕΚΤΟΣ ΤΩΝ ΙΣΟΠΕΔΩΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ ΤΩΝ ΝΑΩΝ, ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΕΧΝΗΣ ΦΟΝΕΥΤΗΚΑΝ ΠΟΛΛΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ -ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ- ΕΛΛΗΝΕΣ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΣΠΑΖΟΝΤΑΝ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ.
-ΟΙ ΜΟΝΟΙ ΠΟΥ ΣΩΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΡΔΕΣ ΤΟΥ ΑΛΑΡΙΧΟΥ ΗΤΑΝ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ (ΠΟΥ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΑΝ ΤΟΤΕ ΜΕΙΨΗΦΙΑ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΩΣ ΕΛΛΑΔΑ) ΚΑΙ ΚΑΠΟΙΟΙ ΕΚ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ, ΠΟΥ ΕΦΥΓΑΝ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ (ΖΩΣΙΜΟΣ, «ΙΣΤΟΡΙΑ» Ε 5-6). https://ieraellas-kinimaethnikon.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ. -ΤΟ 379 ΑΝΕΛΑΒΕ ΤΟ ΘΡΟΝΟ ΕΝΑΣ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ,ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΓΕΝΝΗΘΕΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΟΥΚΑ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΙΑΣ ΤΟ 346 ΚΑΙ ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΟΝΟΜΑ ΔΕΝ ΚΑΤΟΡΘΩΣΕ ΝΑ ΕΞΑΚΡΙΒΩΣΗ Η ΙΣΤΟΡΙΑ.
-ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ ΟΝΟΜΑΣΤΗΚΕ ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ. ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕ ΟΤΙ Ο ΘΕΟΣ ΕΔΩΣΕ ΣΤΟΝ ΛΑΟ ΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΑΥΤΟΝ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΚΛΕΙΣΕΙ ΔΙΑ ΠΑΝΤΟΣ ΤΥΧΟΝ ΕΠΑΝΟΔΟ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΙΟΥΛΙΑΝΟΥ.
-Ο ΘΕΟΔΟΣΙΟΣ ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΟ 380 ΜΙΑ ΟΜΟΒΡΟΝΤΙΑ ΝΟΜΩΝ,ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΤΕΘΗΚΑΝ ΕΚΤΟΣ ΝΟΜΟΥ ΟΙ ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΑΓΕΙΑΣ.
-ΔΗΜΕΥΘΗΚΑΝ ΟΛΟΙ ΟΙ ΧΩΡΟΙ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ (ΘΕΟΔΟΣΙΑΝΟΣ ΚΩΔΙΞ,XVI 10,10), ΕΝΩ ΜΕ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΟΥ 391 ΚΑΙ 392 ΑΠΑΓΟΡΕΥΤΗΚΕ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΓΛΕΝΤΙΑ.
-ΤΟΤΕ «ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΗ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΡΙΧΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΧΥΤΗΡΙΟ ΤΑ ΧΑΛΚΙΝΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΥΣΑΡΓΥΡΑ ΕΡΓΑ ΤΕΧΝΗΣ» (ΖΩΣΙΜΟΣ IV 37,ΘΕΟΔΩΡΗΤΗΤΟΣ V 23,ΕΥΝΑΠΙΟΣ XI 5). -OI XΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΙ ΟΧΛΟΙ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ ΜΟΝΑΧΩΝ «ΧΩΡΟΥΣΙ ΤΟΙΝΥΝ ΔΙΑ ΤΩΝ ΑΓΡΩΝ ΩΣΠΕΡ ΧΕΙΜΑΡΡΟΙ ΚΑΤΑΣΥΡΟΝΤΕΣ ΔΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΤΟΥΣ ΑΓΡΟΥΣ».
-ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΥ ΔΙΕΘΕΤΑΝ ΙΕΡΑ, ΒΩΜΟΥΣ Ή ΑΓΑΛΜΑΤΑ, ΕΓΙΝΑΝ ΛΕΙΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ «ΚΑΙ ΓΗΝ ΣΦΕΤΕΡΙΖΟΝΤΑΙ…ΙΕΡΑΝ ΕΙΝΑΙ ΛΕΓΟΝΤΕΣ», (ΛΙΒΑΝΙΟΥ,»ΥΠΕΡ ΙΕΡΩΝ», 9 ΚΑΙ 11).
-ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ Μ.ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΚΑΤΕΣΦΑΓΗΣΑΝ ΟΙ ΙΕΡΕΙΣ, ΙΣΟΠΕΔΩΘΗΚΕ ΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΑΜΜΩΝΟΣ ΔΙΟΣ ΣΤΗΝ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΚΤΙΣΤΗΚΕ ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΕΠΙ ΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ ΤΟΥ.
-ΤΟΤΕ ΕΠΗΛΘΕ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΑΙΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΑΡΧΑΙΩΝ ΚΑΙ ΙΕΡΩΤΑΤΩΝ ΚΑΒΕΙΡΙΩΝ ΜΥΣΤΗΡΙΩΝ, ΕΝΩ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΑΘΙΕΡΩΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟ «ΑΛΛΗΛΟΥΙΑ»(=ΔΟΞΑ ΣΤΟΝ ΓΙΑΧΒΕ), Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΚΡΑΥΓΗ ΤΟΥ ΕΒΡΑΪΚΟΥ ΖΗΛΩΤΙΣΜΟΥ. https://ieraellas-kinimaethnikon.
Το χρονικό της μεγάλης κλοπής από τους Βρετανούς
Κατά το 1700, το European Grand Tour (σ.σ. Ο μεγάλος γύρος της Ευρώπης), ήταν μια ιεροτελεστία για τους γιους των πλούσιων οικογενειών. Διαρκούσε περίπου τρία χρόνια και συνήθως περιλάμβανε στους σταθμούς του την Ελβετία, το Παρίσι και τη Ρώμη. Όμως το μέρος που όλοι ήθελαν να επισκεφτούν κατά τη διάρκεια αυτού του κοσμικού «προσκυνήματο» δεν ήταν άλλο από την Ελλάδα.
Ο Παρθενώνας σε κίνδυνο
Οι Τιτάνες ήσαν απόγονοι αρχέγονων θεοτήτων, που προήλθαν από το Χάος το οποίο κυριαρχούσε στο απέραντο σύμπαν. Οι πρώτοι δώδεκα Τιτάνες ήταν μια φυλή ισχυρών, γιγάντιων θεών, που προήλθαν από την ένωση της Γαίας και του Ουρανού. Αργότερα οι Ολύμπιοι θεοί, με επικεφαλής τον Δία, εναντιώθηκαν στους Τιτάνες τους οποίους νίκησαν στην Τιτανομαχία.
Οι Αθάνατοι & οι Τιτάνες γεννήθηκαν από το Χάος
Οι Τιτάνες ήσαν απόγονοι των πρώτων θεών – θεοτήτων, που ονομάζονταν Αθάνατοι και οι οποίοι προήλθαν από το Χάος. Οι πρωταρχικοί θεοί ήσαν φυλή Γιγάντων που συνδέονταν με μία τοποθεσία, ή ένα βασίλειο και είχαν γενεαλογικό δένδρο. Οι «πρεσβύτεροι» ήταν η Γαία (Μητέρα Γη) ο Έρεβος (Σκότος και Κάτω Κόσμος) ο Τάρταρος (Άβυσσος, υπό τον Κάτω Κόσμο) οΈρως (Γέννηση – να μην συγχέεται με τον θεό Έρωτα γιο της Αφροδίτης) ο Πόντος (Θάλασσα) και ο Ουρανός (Ουράνια). Η ένωση της Γαίας και του Ουρανού γέννησε τους Τιτάνες και τα παιδιά των Τιτάνων έγιναν γνωστά ως Ολύμπιοι θεοί.
Η μάχη των Ολυμπίων με τους Τιτάνες_Francisco Bayeu y Subías (1734–1795)
Ο Κρόνος κατασπαράσσει τα παιδιά του_πίνακας του Peter Paul Rubens wikipedia.
Οι Εκατόγχειρες εκσφενδονίζουν βράχους στην Τιτανομαχία_ πίνακας του Peter Paul Rubens
Υπατία γεννήθηκε το 370 μ.Χ. σε μια Αλεξάνδρεια που απείχε πολύ από το να είναι η κοιτίδα του κοσμοπολιτισμού και του πνεύματος, όπως παλαιότερα. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γινόταν χριστιανική και οι επιστήμες αντιμετωπίζονταν, στην καλύτερη περίπτωση, με επιφύλαξη.
Δεν είναι εξάλλου λίγες οι φορές, μέχρι και σήμερα, που είναι η μόνη γυναίκα που αναφέρεται στην ιστορία της αστρονομίας και των μαθηματικών. Στην περίφημη «Εγκυκλοπαίδεια» που εξέδωσαν το 1751 ο Ντιντερό με τον Ντ΄Αλαμπέρ, η Υπατία εξυμνείται ως πρόδρομος του Διαφωτισμού, ενώ ο σύγχρονός της επιγραμματοποιός Παλλαδάς θα γράψει γι΄αυτήν στον «Ύμνο εις την Υπατίαν»:
Στην Αθήνα και στην οδό Μητροπόλεως έξω από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων υπάρχει το εκκλησάκι της Αγίας Δύναμης. Αν και μικρό κάτω από την εκκλησία υπάρχουν μεγάλα υπόγεια με στοές που οδηγούν σε διάφορες κατευθύνσεις. Η Αγία Δύναμη είναι χτισμένη πάνω σε αρχαίο ιερό των Ιλισιάδων Μουσών.
ΔΡΥΙΔΑ ΕΛΛΑΣ 